वीरगंज संजाल
काठमाडौं । भारतको ओडिशास्थित कालिंगा इन्स्टिच्युट अफ इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी (केआईआईटी) विश्वविद्यालयमा नेपाली विद्यार्थीको मृत्यु भएपछि उत्पन्न विवादले उग्र रूप लिएको छ । बी-टेक तेस्रो वर्षमा अध्ययनरत बुटवलकी प्रकृति लम्साल आइतबार आफ्नो होस्टेलमा मृत भेटिएपछि विद्यार्थी र विभिन्न संघसंस्थाहरूले विश्वविद्यालय प्रशासनको लापरबाही र दोषीलाई कारबाहीको माग गर्दै प्रदर्शन गरेका छन् ।
मृत्यु प्रकरणको छानबिन र न्यायको माग गर्दै उत्कल विद्यार्थी संघले सोमबार उद्योगमन्त्री सम्पद चन्द्र स्वाईंलाई भेटी विश्वविद्यालयको लाइसेन्स खारेजीको मागपत्र समेत बुझाएको छ । उत्कल विद्यार्थी संघका अध्यक्ष सौम्यरञ्जन सामलले नेपाली विद्यार्थीहरू मात्र लक्षित गरी कलेज छोड्न बाध्य पारिनु दुःखद भएको बताएका छन् ।
प्रहरीको प्रारम्भिक अनुसन्धानले लम्सालले आत्महत्या गरेको देखाए पनि उनका साथीहरूले घटनालाई रहस्यमय मानेका छन् । लम्सालका साथीहरूले उनी लामो समयदेखि एक सहपाठी (पूर्व प्रेमी) बाट मानसिक र शारीरिक यातना सहन बाध्य थिइन् र यस विषयमा विश्वविद्यालय प्रशासनलाई जानकारी गराउँदा पनि कुनै सुनुवाइ नभएको आरोप लगाएका छन् । यसले घटनालाई थप जटिल बनाएको छ ।
लम्सालको मृत्युपछि विद्यार्थीहरूले क्याम्पस परिसरमा प्रदर्शन गरेका थिए । प्रदर्शनलाई दमन गर्दै विश्वविद्यालयले नेपाली विद्यार्थीलाई तत्कालै क्याम्पस छाडेर जान निर्देशन दिएको थियो । विश्वविद्यालयले दुई ओटा बसमार्फत नेपाली विद्यार्थीहरूलाई क्याम्पसबाट लगेर सोमबार कट्टक रेल्वे स्टेशनमा अलपत्र छोडेको थियो ।
परीक्षा नजिकिँदै गरेको समयमा क्याम्पसबाट निकालिएपछि नेपाली विद्यार्थीहरूले आफ्नो भविष्य अन्योलमा परेको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । सामाजिक सञ्जालमा विरोध प्रदर्शन गर्ने नेपाली विद्यार्थीहरूलाई क्याम्पसका सुरक्षागार्डहरूले कुटपिट गरेको र होस्टलमा दुर्व्यवहार गरेको भिडिओसमेत सार्वजनिक भएपछि घटनाले थप आक्रोश उत्पन्न गराएको छ ।
घटनाको व्यापक चर्चा भएपछि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सरकारले घटनालाई गम्भीरतापूर्वक लिएको र कूटनीतिक तवरबाट यसको छानबिन भइरहेको बताएका छन् । भारतका लागि नेपाली दूतावासले पनि यस विषयमा जानकारी लिएको र दूतावासका अधिकारीहरू विश्वविद्यालयको स्थिति बुझ्न गएको बताइएको छ ।
सोमबार साँझ केआईआईटी विश्वविद्यालयले क्याम्पस छाडेर गएका र जाने तयारीमा रहेका विद्यार्थीलाई क्याम्पस फर्कन अपिल गरेको थियो । सामान्य तवरले कक्षा सञ्चालन गर्ने कोसिस गरिरहेको पनि विश्वविद्यालयले जनाएको छ ।
जवाफमा विद्यार्थीहरूले आफ्नो होस्टलमा फर्कन र अध्ययन पुनः सुरु गर्नुभन्दा अघि सम्बोधन हुनुपर्ने भन्दै आठ बुँदे माग अघि सारेका छन्।
नेपाली विद्यार्थीहरूको आठ बुँदे माग:
१. प्रकृति लम्साललाई न्याय– उनको मृत्युका लागि जिम्मेवार व्यक्तिहरूलाई कानूनी कारबाही गर्नुपर्छ ।
२. निष्पक्ष प्रहरी अनुसन्धान– घटनास्थलमा प्रहरीले आउनुअघि नै विश्वविद्यालयको होस्टलका वार्डन र पदाधिकारीहरूले कानूनविपरीत पीडितको शव नियन्त्रणमा लिएको घटनाको अनुसन्धान गर्नुपर्छ।
३. प्रशासनले गरेको बेवास्ताप्रति जिम्मेवार– पीडितले अन्तर्राष्ट्रिय रिलेसन अफिसमा गरेका गुनासा पुनः समीक्षा गर्नुपर्छ । उनको गुनासो बेवास्ता गर्ने वा अस्वीकार गर्ने व्यक्तिहरूलाई जिम्मेवार ठहर गर्दै पदमुक्त गर्नुपर्छ ।
४. भेदभावपूर्ण टिप्पणीविरुद्ध कारबाही– केही होस्टलका शिक्षकहरूले नेपालको राष्ट्रिय बजेटको उपहास गर्दै त्यसलाई विश्वविद्यालयको खर्चसँग तुलना गरेका थिए भन्ने आरोप छ । यस्ता व्यक्तिहरूलाई निलम्बन गरी शैक्षिक संस्थामा काम गर्न प्रतिबन्ध लगाइनुपर्छ ।
५. सार्वजनिक माफी र कारबाही– विद्यार्थीहरूलाई आक्रमण गर्ने आदेश दिने अधिकारीहरूले सार्वजनिक रूपमा माफी माग्नुका साथै कानूनी कारबाहीको सामना गर्नुपर्छ ।
६. सीसीटीभी फुटेज सार्वजनिक गरिनुपर्छ– पारदर्शिताका लागि फेब्रुअरी १७ बिहान ८ बजेपछिको सीसीटीभी फुटेज उपलब्ध गराइनुपर्छ ।
७. निकालिएका विद्यार्थीहरूलाई क्षतिपूर्ति– जबरजस्ती होस्टलबाट निकालिएका विद्यार्थीहरूको यात्रा खर्च विश्वविद्यालयले बेहोर्नुपर्छ ।
८. गलत विवरण सच्याइनुपर्ने– विश्वविद्यालयले विद्यार्थीहरूलाई जबरजस्ती निकालेर आक्रमण गरेको थियो। विद्यार्थीहरू स्वेच्छाले होस्टल छाडेको भन्दै विश्वविद्यालयले जारी गरेको झुटो प्रेस विज्ञप्ति हटाएर वास्तविकता स्वीकार गर्नुपर्छ ।
सीसीटिभी फुटेज हेर्न अनुरोध
लम्सालको मृत्युको विषयलाई लिएर नेपाली विद्यार्थीले विरोध गरेपछि नेपाली विद्यार्थीहरू लक्षित गरेर आक्रमणहरू भएको बताइएको छ । प्रत्यक्षदर्शीहरूका अनुसार फेब्रुअरी १७ बिहान करिब ८ बजे नेपाली विद्यार्थीहरूको होस्टेलमा १०/१२ जनाको समूह आएका थिए । उनीहरूले विद्यार्थीहरू नेपाली हुन् कि होइनन् भनेर सोधे र नेपाली भएको पुष्टि भएपछि कुटपिट गरेका थिए ।
उनीहरूलाई केही मिनेटभित्र आफ्ना सामान प्याक गर्न आदेश दिएको विद्यार्थीहरूले दाबी गरेका छन् । यदि सामान प्याक गर्न ढिलो भएमा थप पिट्ने धम्की दिएको र मोबाइल फोनहरू पनि खोसेको उल्लेख गरेका छन् । आक्रमणकारीहरूले उनीहरूको मोबाइल फोन जाँचेर म्यासेज र सामाजिक सञ्जाल पोस्टहरू चेक गरेका थिए । मोबाइल दिन नमानेका विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूले कुटपिट गरिएको बताइएको छ ।
नेपाली विद्यार्थीहरूले दिल्लीस्थित नेपाली राजदूतावासलाई फेब्रुअरी १७ बिहान ७ बजेदेखि १२ बजेसम्मका होस्टलका केपी ८ए, केपी ८बी/सी, र केपी २६ ब्लकहरूको सीसीटीभी फुटेज सुरक्षित राख्न औपचारिक अनुरोध गरेका छन् ।
विद्यार्थीहरूलाई निकालेर रेलवे स्टेसनमा पुर्याएपछि भारतीय मिडियाहरूले पनि यसबारे रिपोर्ट गर्न थालेका थिए । यस्तै नेपाली दूतावासबाट पनि घटनास्थलमा अधिकारी खटाइएका छन् । ओडिशाका मुख्यमन्त्री र शिक्षामन्त्रीले पनि विश्वविद्यालय भ्रमण गर्ने सम्भावना रहेको अनुमान गरिएको छ । जसका कारण विश्वविद्यालय प्रशासन केही नरम देखिएको भारतीय सञ्चारमाध्यमले बताएका छन् ।
विश्वविद्यालयले विद्यार्थी फर्काउन कर्मचारी पनि तैनाथ गरेको छ । तर विश्वविद्यालय फर्कन भनिए पनि आफूहरू अझै पनि दुर्व्यवहारमा पर्न सक्ने डर रहेको विद्यार्थीहरूले बताएका छन् ।
यसैबीच, नेपालका लागि भारतीय दूतावासले पनि लम्सालको मृत्युप्रति दुःख व्यक्त गर्दै क्याम्पसले विद्यार्थीलाई फिर्ता बोलाइसकेको जानकारी दिएको छ । दूतावासका दुई अधिकारी विश्वविद्यालको स्थिति बुझ्नतर्फ गएको बताइएको छ ।
अर्कोतर्फ, प्रकृतिको मृत्युमा दोषी मानिएका पूर्वप्रेमी अद्विक श्रीवास्तव पक्राउ परिसकेका छन् । विद्यार्थीमाथि कुटपिट गरेको आरोपमा केआईआईटी क्याम्पसका दुई सुरक्षागार्डलाई पनि नियन्त्रणमा लिइएको छ । अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद्ले उजुरी दिएपछि उनीहरूलाई नियन्त्रणमा लिइएको हो । घटनाबारे विस्तृत छानबिन भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ ।
यो घटनाबारे निष्पक्ष छानबिनका लागि नेपालको प्रतिनिधिसभा बैठकमा सांसदहरूले माग गरेका छन् । मंगलबार बसेको बैठकमा बोल्दै सांसदहरूले नेपाल सरकारको तर्फबाट कूटनीतिक असक्षमता भएको भन्दै मृतक लम्सालको परिवारलाई न्याय दिन माग गरेका छन् । सिंगै संसदले यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्ने र उच्चस्तरीय कूटनीतिक र राजनीतिक रूपले संवाद गरेर पहलकदमी लिनुपर्ने आवाज उनीहरूले उठाएका छन् ।
