वीरगंज। सरकारले कोरोनाविरुद्धको खोप ल्याउनका लागि विभिन्न मुलुकहरुसँग समन्वय गरिरहेको छ ।नेपालमा खोप भित्र्याउन मुख्यतः चारवटा प्रक्रियाबाट काम अगाडि बढाइरहेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले प्रदान गर्ने भनिएको कोभ्याक्स्अन्तर्गतको खोपलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखिएको छ । त्यस्तै, जीटूजी प्रक्रिया अर्थात् सम्बन्धित देशको सरकारसँग प्रत्यक्ष पहल, सरकारद्वारा निजी क्षेत्रसँगको पहल र निजी क्षेत्रलाई समेत खोप आयातका लागि बाटो खुला गरिएको छ ।

तर, कोभ्याक्सभन्दा अगाडि नै नेपालको पूर्वाधार सुहाउँदो खोप विश्वबजारमा आए सरकार खरिद गर्न तयारी अवस्थामा रहेको खोप विभाग प्रमुख डा. झलक शर्मा गौतमको दाबी छ ।

कुन देशको खोप प्राथमिकतामा ? 

कुन देश वा कम्पनीले उत्पादन गरेको खोप ल्याउने भन्ने प्राथमिकता नेपालको आर्थिक र भण्डारण क्षमताका आधारमा निर्धारण गरिएको छ । नेपालमा हाल दुईदेखि आठ डिग्री सेल्सियस चिस्यान क्षमता भएको खोप भण्डारणकक्ष आठवटा छन् । माइनस १५ देखि माइनस २५ सम्म भण्डारण गर्नसक्ने कक्ष एउटामात्रै छ । यसर्थ, नेपालको पहिलो प्राथमिकतामा दुईदेखि आठ डिग्रीसम्मको खोप रहेको छ ।

खोपको प्राविधिक पक्षका बारेमा मन्त्रालयको कोभिड भ्याक्सिन सल्लाहकार समितिले निर्णय गर्नेछ । समितिका विज्ञ सल्लाहकार डा. खेम कार्कीका अनुसार नेपालको पूर्वाधार सुहाउँदो र आर्थिकरुपमा सस्तो खोपलाई प्राथमिकतामा राखिएको छ ।

अलिहेसम्मको अवस्थामा चीनको सिनोभ्याक बायोटेक लिमिटेड कम्पनीको सिनोभ्याक, भारतको शेरम इन्सिटच्युट अफ इन्डियाको अक्सफोर्ड युनिअष्ट्रजेनिका, रसियाको स्पुतानिक भी र अमेरिकाको मोर्डना बायोटेकको एमआरएनए खोपहरु नेपालको प्राथमिकतामा छन् ।

माथि उल्लेखित तीनवटै खोपहरु सबै नेपालको पूर्वाधारमैत्री छन् । यी खोपहरु रेगुलर फ्रिज टेम्प्रेचर अर्थात् दुईदेखि माइनस २० डिग्री सेल्सियसम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ । सबै खोपको मात्रा दुई भाइल रहेको छ । यीमध्ये कुनै पनि खोप नेपालमा आए चार–चार हप्ताको फरकमा दुई चरणमा लगाउनुपर्ने हुन्छ ।

चीनले उत्पादन गरेको सिनोभ्याक खोप विश्वबजारमा वितरण गर्ने उद्देश्यले उत्पादन गरिएकाले यसको भण्डारण क्षमता नेपालसँग समेत मिल्दोजुल्दो छ । जुन अहिले परीक्षणको अन्तिम चरणमा रहेको छ ।

त्यस्तै, भारत र अष्ट्रेलियाको संयुक्त प्रयासमा उत्पादन गरिएको अक्सफोर्ड अष्ट्रजेनिका पनि विश्वबजारलाई नै लक्षित गरेर विकास गरिएको खोप हो । जसको बजार मूल्य चार डलर तोकिएको छ । स्पुतानिक भी भने ड्राइ फर्ममा उपलब्ध हुनेछ । यो कोरोनाविरुद्धको खोपमा विश्मै पहिलो नम्बरमा दर्ता भएको खोप पनि हो । जसको बजार मूल्य १० डलर तोकिएको छ । मोर्डनाको एमआरएनए खोपको भण्डारणका लागि भने माइनस २० डिग्री सेल्सियस चिस्यान क्षमताको भण्डारणकक्ष चाहिन्छ । यसको बजार मूल्यसमेत अरु तीनवटाको तुलनामा महँगो छ । विश्वबजारमा यो खोपको मूल्य ३३ डलर राखिएको उत्पादक कम्पनी मोर्डना बायोटेक, अमेरिकाको वेबसाइटमा उल्लेख छ ।

नेपालले भौगोलिक सहजताका हिसाबले समेत भारत र चीनमा उत्पादित खोप ल्याउनका लागि पहल गरिरहेको डा. कार्कीको भनाइ छ । उनका अनुसार भारत सरकारलाई जीटूजी प्रक्रियामार्फत् सुलभ मूल्यमा खोप ल्याउन सहकार्यका लागि पठाएको कूटनीतिक पत्रलाई भारतले सकारात्मकरुपमा लिएको छ । यद्यपि, भारत सरकारको आधिकारिक स्वीकृति भने अहिलेसम्म आएको छैन ।

निजी कम्पनीलाई समेत खोप ल्याउने बाटो खुला गरिँदै 

खोप ल्याउनका लागि नेपालले निजी औषधि आयात कम्पनीहरुलाई समेत बाटो खुला गर्ने भएको छ । नेपाल औषधि उत्पादक संघका महासचिव विप्लव अधिकारीका अनुसार मन्त्रालयले निजी कम्पनीसँग आयातका लागि निरन्तर छलफल अघि बढाइरहेको छ ।

खोप आयातका लागि योग्यता पुगेका कम्पनीलाई औषधि व्यवस्था विभागमा आपत्कालीन आयात अनुमतिका लागि सूचीकृत हुन छिट्टै आह्वान गरिने मन्त्रालय स्रोतले जनाएको छ ।