वीरगञ्ज । माटाका भाँडाकुँडा बनाउने पुख्र्यौली पेशा संकटमा पर्दै गएको कुम्हाल समुदायले गुनासो गरेका छन्। यस समुदायले बनाउने भाँडाहरू विभिन्न चाडपर्व र पूजामा प्रयोग भए पनि प्लास्टिक र विद्युतीय सामग्रीको प्रभावले उनीहरूको परम्परागत व्यवसाय जोखिममा परेको छ। युवा पुस्ताको आकर्षण घट्दै जाँदा यो पेशालाई व्यावसायिक बनाउन तराई कुम्हार समाजले प्रयास थालेको छ।

कटहरिया नगरपालिकाका कुम्हालहरूले छ वर्षदेखि वीरगञ्जको घण्टाघरमा माटाका भाँडाहरूको बजार व्यवस्थापन गर्दै आए पनि भारतबाट आयात हुने सस्ता भाँडाले उनीहरूको व्यापार घटाएको छ। पर्साको पकाहामैनपुरका भागृत पंडितले ३० वर्षदेखि माटाका भाँडाहरू बनाउँदै जीविकोपार्जन गर्दै आए। तर, अहिले व्यापार घट्दै गएको बताउँदै उनले यस पेशामा टिक्न कठिनाइ भएको बताएका छन्।

वीरगञ्जका मोहन पंडित र उनका छोरा रमेशले पनि यो पेशाबाट परिवार चलाउँदै आए। तर, दियोजस्ता वस्तुको माग घटेको बताउँदै, यसपालि घाटा हुने संकेत देखिएको छ।

तराई कुम्हार समाज पर्साका अध्यक्ष चन्द्रशेखर पंडितका अनुसार, पेशालाई व्यवसायिक बनाउन राज्यको सहयोग नहुँदा युवा पुस्ता विदेश जान बाध्य भएको छ। “माटोको भाँडा बनाउने व्यवसायलाई जोगाउन राज्यको सहयोग भए युवा पुस्ता प्रेरित हुने थियो,” उनले भने।

४७ जनालाई तालिम दिइए पनि मेशिनलगायतका आधारभूत सामग्री अभावले व्यवसाय विस्तार गर्न नसकिएको अध्यक्ष कृष्ण पंडितले बताए। स्थानीय तहबाट मेशिन खरिदमा सहयोग पाए भने माटोको व्यवसायले युवालाई रोजगारी दिन सक्ने उनीहरूको विश्वास छ।

कुम्हार समाजका नेताहरूका अनुसार, राज्यले ठोस योजना र अनुदानको व्यवस्था नगर्दा यो परम्परागत व्यवसाय धराशयी हुँदै गएको छ। अध्यक्ष कृष्ण पंडितले भने, “यदि माटोको भाँडाकुँडा बनाउने मेशिन र अन्य उपकरण खरिदमा सहयोग भयो भने यो व्यवसायलाई स्थानीय स्तरमा विस्तार गर्न सजिलो हुने थियो। यसले न केवल युवालाई रोजगारी प्रदान गर्न सक्नेछ, तर पुख्र्यौली संस्कृति र परम्पराको पनि संरक्षण हुनेछ।”

पंडितका अनुसार, तालिम त दिइएको छ तर आवश्यक उपकरण र प्रविधिको अभावले व्यवसायलाई पुरै व्यावसायिक ढंगले सञ्चालन गर्न कठिन भएको छ। राज्यको तर्फबाट भने बारम्बार अनुरोध गरिए पनि अझैसम्म कुनै ठोस सहयोग प्राप्त नभएको उनी बताउँछन्।

युवाहरू पनि माटोको व्यवसायमा संलग्न हुन चाहे पनि अपेक्षित आर्थिक लाभ नपाउँदा निराश भएका छन्। उनीहरूले वैदेशिक रोजगारीतर्फ आकर्षित हुँदै जानु पर्यो, जबकि आफ्नै पुख्र्यौली पेशा टिकाइराख्न र परम्परालाई जोगाउन उनीहरूको ठूलो इच्छाशक्ति रहेको छ।

स्थानीय सरकारले कुम्हार समुदायको व्यापार प्रवर्द्धनका लागि माटोको भाँडाका उत्पादनलाई सहयोग गरेको खण्डमा तराईका अन्य सहरहरूमा समेत माटाका वस्तुको माग बढ्ने र आयआर्जनको नयाँ सम्भावना खुल्ने तराई कुम्हार समाजको विश्वास छ।

“हामीलाई हाम्रो व्यवसायलाई पुनर्जीवित गर्न राज्यको सहयोग चाहिन्छ। उपकरणको व्यवस्था र व्यावसायिक तालिमको निरन्तरता भए पुख्र्यौली पेशा फेरि जीवित हुने थियो,” पंडितले थपे।

कुम्हार समुदायको यो अपिलले राज्यको ध्यान खिच्ने आशा छ, ताकि उनीहरूको पुख्र्यौली व्यवसायले फेरि फस्टाउन सकून् र स्थानीय आर्थिक विकासमा टेवा पुर्याउन सकून्।