वीरगन्ज। वीरगन्जको स्थापना हुनुअघि पर्सा जिल्लाको मुख्य केन्द्र अलाउ (ड्राइपोर्ट नजिकै) थियो। सन् १९५९ जुलाईमा सुगौली राजा राजेन्द्रविक्रम शाहले पर्सा जिल्लाको अलाउमा सैनिक शिविर स्थापना गरेको इतिहास छ ।

वीरगन्जको स्थापना सन् १८९७ मा ११औँ राणा प्रधानमन्त्री वीरशमशेर जंगबहादुर राणाले गरेका थिए। पुरानो नाम गहावा थियो। वीरगन्ज बजार स्थापना हुनुअघि वरपर बगी, अलाउ, बरेवा, कलैया, प्रसौनी, इनरुवा, छपकैया गाउँहरू थिए।

वीरगन्ज बजारलाई जङ्गलले ढाकिएको क्षेत्रमा स्थापना गर्न वीरशम्शेर जंगबहादुर राणाले आफ्ना विश्वासपात्र जोडी सिद्धवीर माथेमा र धड्जवीर माथेमा (दुई दाजुभाइ) लाई वीरगन्जमा क्रमशः मल अडा र काठमल अडाको शासक नियुक्त गरे। यस सम्बन्धमा सिद्धवीर माथेमाले वीरगन्जका घरधनीलाई नि:शुल्क जग्गा र काठ वितरण गर्नुका साथै नगद सहयोग गरेका थिए । यस ऐनले पछि सिद्धवीर माथेमालाई मृत्युदण्ड तिर्न आवश्यक थियो।

वीरशमशेर जंगबहादुर राणाको निधनपछि देवशमशेर जंगबहादुर राणा प्रधानमन्त्री भए तर तीन महिनामै चन्द्रशमशेर जंगबहादुर राणाले देव शमशेरलाई भगाएर आफूलाई प्रधानमन्त्री बनाएका थिए । स्वर्गीय वीरशमशेर राणा र देवशमशेर राणाका जनताले चन्द्रशमशेर राणालाई सहन सकेनन् । वीरशमशेर जंगबहादुर राणाका विशेष व्यक्ति सिद्धवीर माथेमामाथि जलाशय सन्धिको निरीक्षण गरी तीन लाख अनियमितता गरेको आरोप लागेको छ ।

सिद्धिवीरले वीरगञ्ज बजार बनाउन खर्च गरेको हिसाब देखाउँदा उनलाई बदर घोषित गरी तत्काल पैसा तिर्न आदेश जारी गरिएको थियो । आफूले गरेको कामको पैसा तिर्न नसक्ने जवाफ दिएपछि सजायस्वरूप छातीमा साइनबोर्ड टाँसेर बजार घुमाइदियो । मृत्युदण्डको मौखिक फैसला काटेर हत्या गर्ने निर्णय भयो। वीरगन्ज बजार स्थापना गर्न दिनरात नखाएर काम गर्ने माथेमालाई मृत्युदण्डको सजाय सुनाएको मौखिक सुनेपछि स्वर्गीय वीरशमशेर जंगबहादुर राणाकी श्रीमतीले ३ लाख तिरेर माथेमालाई मृत्युदण्डबाट बचाइन् ।

चन्द्र शमशेरले पनि आफ्नो दाइले स्थापना गरेको वीरगन्ज बजारलाई विस्थापित गर्न चाहेका थिए । उनी त्यहाँबाट वीरगन्ज बजार हटाएर रौतहटमा राख्न चाहन्थे । बजार विस्थापित गर्ने चालअनुसार सन् १९५९ मा रक्सौलदेखि वीरगन्जसम्मको मुख्य बजारमा छापा मारेर अमलेखगञ्जसम्म रेल सेवा विस्तार गरेको थियो । लिंकबाट, रेल घरहरू वरिपरि दौडिन्थ्यो, विस्फोट गर्थ्यो र त्यहाँका बासिन्दाहरूलाई आतंकित गर्थ्यो। पछि, रेल लिंक बजारको पूर्वमा (बजार बाहिर) सारियो। हाल नेपालको मुख्य प्रवेशद्वार वीरगन्जसँग जोडिएको भारतको रक्सौल सहर स्थापना हुन सकेको छैन । त्यतिबेला भारतीय रेल सुगौलीसम्म मात्र चल्ने गरेको थियो ।