काठमाडौं- योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषमार्फत् कोषका योगदानकर्ता (श्रमिकहरु)देखि विभिन्न संस्थाहरुले पनि ऋण लिन पाउने भएका छन्। कोषमार्फत सामाजिक कर्जा, शैक्षिक कर्जा तथा घर कर्जालगायतका कर्जा व्यक्तिदेखि संस्थासम्मले लिन पाउने भएका हुन्।

सामाजिक सुरक्षा कोषको लगानी कार्यविधिमा यस्तो व्यवस्था गरिएको छ। कार्यविधि सामाजिक सुरक्षा कोष सञ्चालक समितिबाट पारित भइसकेको छ। यो कार्यविधि स्वीकृतिका लागि मन्त्रालयबाट स्वीकृत भएपछि कोषको लगानी कार्यविधि कार्यान्वयनमा ल्याइने कोषका कार्यकारी निर्देशक कपिलमणि ज्ञवालीले नेपाल लाइभलाई बताए।

‘हामीले योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा योजनालाई अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासअनुसार अगाडि बढाउन चाहिरहेका छौँ। सोही अनुसार हामीले कोषमार्फत ऋण प्रवाह तथा लगानीका लागि लगानी कार्यविधि कोषको समितिबाट पारित गरेर पठाइसकेका छौँ,’ कार्यकारी निर्देशक ज्ञवालीले भने।

व्यक्तिदेखि संस्थासम्मलाई ऋण 
प्रचलित कानुन बमोजिम स्थापित बैंक वा वित्तीय संस्थाको जमानतमा शर्त र ब्याज तोकी कोषले व्यक्तिदेखि संस्था वा कम्पनीलाई ऋण दिने भएको छ।

प्रचलित कानुन बमोजिम स्थापित भएका कम्पनी वा संस्थाहरुले नियमअनुसार कोषबाट ऋण लिन सक्छन्।

समितिले उपयुक्त ठहर्‍याएको क्षेत्रमा प्रचलित कानुन बामोजिम स्थापित बैंक वा वित्तीय संस्थाहरुसँग मिली सह-वित्तीयकरणको आधारमा धितो विभाजन गरी आपसमा भएको सम्झौताअनुसार संयुक्त रुपमा ऋण लिन पाउने व्यवस्था छ।

त्यस्तै सामाजिक सुरक्षा योजनामा सहभागी भएका श्रमिक, स्वरोजगारमा संलग्न रहेका व्यक्ति, सरकारी सेवामा बहाल रहेको व्यक्ति वा सरकारी कोषबाट पारिश्रमिक पाउने व्यक्तिलाई तोकिए बमोजिम ऋण व्यवस्था छ।

कुन-कुन क्षेत्रमा गर्छ कोषले लगानी? 
सरकारबाट स्वीकृत लगानीसम्बन्धी कार्यविधिको अधीनमा रही समितिले कोषको मौज्दात र सम्पत्तिको परिचालन गर्दछ। नेपाल सरकारको ऋणपत्रमा लगानी गर्ने, त्यस्तो ऋणपत्र खरिद/बिक्री गर्ने गर्दछ।

नेपाल सरकारबाट ‘क’वर्गको इजाजतप्राप्त बैंक वा वित्तीय संस्थाको मुद्धति खाता वा दीर्घकालीन प्रकृतिका योजनामा लगानी गर्दछ। कोषले सेयरमा समेत लगानी गर्ने उल्लेख छ।

समितिले उपयुक्त ठहर्‍याएको प्रचलित कानुन बमोजिम स्थापित कम्पनी वा संगठित संस्थाले जारी गरेको डिभेन्चरमा लगानी गर्दछ। त्यस्तै स्वीकृत म्युच्युअल फन्डमा लगानी गर्ने र उपयुक्त स्थानको पहिचान गरी व्यवसायिक प्रयोजनको भवन निमार्ण गरी बहालमा दिने कार्य कोषले गर्दछ। आवश्यकता अनुसार अन्य विभिन्न उपयुक्त क्षेत्र छनोट गरी कोषले लगानी गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ।

७ करोड ६५ लाखभन्दा बढी योगदान रकम संकलन
कोषमा ७ करोड ६५ लाखभन्दा बढी योगदान रकम संकलन भएको कोषले जनाएको छ। यो रकम पछिल्लो समय बढ्दै गएको कोषका कार्यकारी निर्देशक कपिलमणि ज्ञवालीले जानकारी दिए।

‘कोषमा सूचीकृत हुन समय थप गरेपछि सूचीकृत हुन आउने रोजगारदाता तथा श्रमिकको संख्या बढ्दै गएको छ, सोही अनुसार कोषमा योगदान रकम पनि बढ्दै गइरहेको छ,’कोषका निर्देशक ज्ञवालीले भने।

गत असोज मसान्तसम्म निजी क्षेत्रका सम्पूर्ण रोजगारदाता तथा श्रमिकहरु सूचीकृत भइसक्नु पर्ने समय तोकिएको थियो। सो अवधिमा सोचेअनुकुल श्रमिक तथा रोजगादाताको उपस्थिति हुन नसकेपछि कोषले पुनः एक महिनाको समय थप गरेको छ।

गत मंसिर १३ गतेसम्म सम्पूर्ण रोजगारदाता तथा श्रमिक कोषमा सूचीकृत भइसक्नुपर्ने कोषले जनाएको छ।

कोषमा ८ हजारभन्दा बढी रोजगारदाता र १ लाखभन्दा बढी श्रमिक सूचीकृत भइसकेका छन्। रोजगारदाता तथा श्रमिक सामाजिक सुरक्षा कोषमा सूचिकृत भइसकेपछि योगदानको रकम मासिक रुपमा कोषमा जम्मा गर्नुपर्ने हुन्छ।  जसमा श्रमिकले पाउँदै आएको न्यूनतम पारिश्रमिकबाट ११ प्रतिशत कट्टि गरी रोजगारदाताको तर्फबाट २० प्रतिशत थप गरी मासिक रुपमा कोषमा ३१ प्रतिशत रकम जम्मा गर्नु पर्दछ।

योगदानकर्ताले कोषमा रकम जम्मा गर्न सुरु गरेपछि कोषका विभिन्न योजनाहरुमा योगदानकर्ताहरु समेटिने प्रावधान छ। कोषले प्रारम्भिक चरणमा औषधि उपचार, स्वास्थ्य तथा मातृत्व सुरक्षा योजना, दुर्घटना तथा अशक्तता सुरक्षा योजना, आश्रित परिवार सुरक्षा योजना, बृद्धअबस्था सुरक्षा योजना गरी ४ वटा योजनाहरु अघि सारेको छ।

कोषमा जम्मा भएको योगदानकर्ताहरुको रकमबाट औषधि उपचार, स्वास्थ्य तथा मातृत्व सूरक्षा योजनाका लागि १ प्रतिशत, दुर्घटना तथा अशक्तता योजनाका लागि १ दशमलब ४ प्रतिशत, आश्रित परिवार सुरक्षा योजनाका लागि शून्य दशमलब २७ प्रतिशत र वृद्धावस्था सुरक्षा योजनाका लागि २८ दशमलब ३३ प्रतिशत गरी कुल ३१ प्रतिशत रकमलाई बाँडफाँट गरेको छ।