• Home
  • समाचार
  • देश
  • मधेश
  • मुख्य समाचार
  • Breaking News
  • वीरगंज संजाल बिशेष
  • राजनीति
  • विश्व
  • स्वास्थ्य
  • विचित्र संसार
  • दैनिक पत्रिका-e-Papper
आज:
    • समाचार
      • मुख्य समाचार
      • राजनीति
      • बिशेष
    • प्रदेश
      • प्रदेश नं.१
      • मधेश
      • बागमती
      • गण्डकी
      • लुम्बिनी
      • कर्णाली
      • सुदूरपश्चिम
    • विश्व
    • स्वास्थ्य
      • पोषण
      • सौन्दर्य
      • जीवनशैली
    • शिक्षा समाचार
      • अन्तर्वार्ता
      • कविता
    • Tech News
      • Mobile Phones
      • विचित्र संसार
    • खेलकुद
      • देश
      • विदेश
    • अर्थतन्त्र
      • बैंक
      • बिजनेस
      • बाणिज्य
    • अन्य
      • दैनिक राशिफल
      • Birthday/Anniversary
      • दैनिक पत्रिका
    होमपेज / Breaking News

    आज माघी पर्वः के हो माघी, किन मनाइन्छ र यसका विविध आयाम

  • वीरगंज संजाल
  • १ माघ २०७७, बिहीबार ०५:४९
  • ४२१३

    वीरगंज | नेपालका आदिवासी थारु समुदायको प्रकृतिसँग अति नजिक सम्बन्ध रहेको मानिन्छ । यो समुदायका मानिसको भाषा, रहनसहन, जीवनशैली अति फरक र रोचक मानिन्छ । थारु समुदाय केवल खानपान र मनोरञ्जनमा मात्र सीमित छैन । यो समुदायका मानिसहरु परिश्रमका पारखी पनि मानिन्छन् र वर्षभरी खेतीपाती कै काममा व्यस्त हुन्छन् ।

    थारु जातिले संस्कृतिमा अति धनी भएकाले प्रत्येक महिना उनीहरु विभिन्न पर्व मनाउँछन् । कुनै महिना विशेष पर्व छैन भने पनि उनीहरु गीत तथा लोकनृत्य सम्बन्धी विभिन्न कार्यक्रम गरिरहेका हुन्छन् । ती मध्ये सबैभन्दा महान पर्व माघीलाई मान्दछन् । यसलाई थारु समुदायको नयाँवर्ष पनि भनिन्छ ।

    माघी के हो ?

    माघी थारु समुदायको प्रमुख चाड हो । नेपालीका लागि माघे संव्रmान्ति विशेष पर्व मानिन्छ भने थारु समुदायका लागि माघी नयाँ वर्षको दिन पनि हो ।

    माघे संक्रान्ति एक दिन मात्र मनाइन्छ भने थारु माघी पर्व पुरै महिनाभरी नै मनाइन्छ । थारु समुदायमा ‘हामी’ को भावना यही माघी पर्वले महत्वका साथ विकास गर्छ । यसलाई थारु समुदायले परापूर्वकाल देखि नै महान् पर्वको रुपमा धुमधामसँग मनाउँदै आएको विश्वास छ ।

    ज्योतिष शास्त्रअनुसार सौरमासको हिसाबले माघे संक्रान्तिदेखि सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गर्ने हुनाले यसलाई मकर संक्रान्ति(माघे संक्रान्ति) पनि भनिएको हो । यो माघ महिनाको पहिलो दिन मनाइन्छ ।

    माघे संक्रान्ति अर्थात् माघी पुसको अन्तिम दिनदेखि सुरु हुन्छ । थारु समुदायमा पुसको अन्तिम दिनमा गाउँभरीका मानिसहरु मिलेर सुँगुर काट्ने चलन छ । यसलाई ‘जिता मर्ना’ भनिन्छ । र त्यो दिनलाई ‘जिता मर्ना दिन’ भनिन्छ ।

    पुस मसान्तमा विभिन्न प्रकारका परिकार (सुँगुरको मासु, ढिक्री, रोटी, माछा आदि) हरु तयार गरिन्छ । र रातभरी नाचगानका साथ रमाइलो गर्ने प्रचलन छ । विशेष गरी यस पर्वमा छोक्रा नाच (मघौटा नाच) र ढुम्रु गाउने गरिन्छ ।

    माघ १ गते अर्थात् माघीको दिन विहानै भाले बासेको पहिलो प्रहरमा सम्पूर्ण गाउँका मानिसहरु सँगै सामुहिक रुपमा नदीमा नुहाउन जान्छन् । र, घरमा आई आ–आफ्नो दिदीबहिनीहरुलाई उपहार दिने गर्छन् जसलाई ‘निसराउ’ भनिन्छ ।

    त्यसपछि सबै जना सबैसँग गाउँभरी ढोगसलाम गर्छन्, आशिर्वाद थाप्छन् र नाचगान गर्दै रमाउँछन् । बर्षभरीका सुख दुःख का कुराहरु साटासाट गर्छन् । घरपरिवारमा भित्र पनि कामको बाँडफाँड गर्छन् । त्यसैगरी त्यही दिन गाउँका सबै जना जम्मा भएर गाउँको महटावाँ (बरघर) चुन्ने र चौकीदार चुन्ने कार्य हुन्छ ।

    केही पहिलेसम्म कमैया र कम्लहरीहरु छुटाउने फुकाउने कार्य पनि यसै दिन गरिन्थ्यो तर अहिले यस्ता प्रथा हटिसकेका छन् । गाउँमा कामकाजको बाँडफाँड, गएको वर्षभरीको कामको समीक्षा र नयाँ नीतिनियम बनाउने आदि जस्ता विविध कार्यहरु पनि यही दिन गरिन्छ । वर्षभरी त्यही अनुसार चल्नुपर्ने हुन्छ । अर्थात् भनौँ लोकतान्त्रिक प्रक्रिया अनुसार विकास निर्माणको काम अगाडि बढाउँछन् । यसरी माघ महिनाभरी नै रमाइलो गरी माघ मनाउने गरेको देखिन्छ थारु समुदायलाई । यो पर्वमा विभिन्न क्रियाकलाप गरेको देखिन्छ । जसले यो पर्वको आवश्यकता झनै झल्काउँछ ।

    छोरी चेलीलाई उपहार दिने कार्य

    माघीको दिन नुहाएर आइसकेपछि आफ्नो छोरी चेलीलाई उपहार दिने चलन छ । त्यो उपहारमा चामल, नुन, दाल आदि पाँच मुठी वा तीन मुठी निकालेर दिइन्छ । यसलाई ‘निसराउ’ भनिन्छ । यसले दिदीभाइहरुमा सम्बन्ध बढाउनका लागि भूमिका खेल्छ ।

    नयाँ आर्थिक वर्ष

    माघीलाई थारु समुदायको नयाँवर्ष पनि भनिन्छ । खासगरी वर्षभरी क–कसले, को सँग पैसा लिनुपर्ने वा दिनुपर्नेछ । सम्पूर्ण ऋणहरु चुक्ता गर्ने र नयाँ खातापाता सञ्चालन गर्ने कार्य यही दिनबाट सुरु हुन्छ । घरभित्र होस या गाउँसमुदायमा खेतीपाती लगायत अन्य व्यवहारहरुको पनि नवीकरण पनि यसै दिनमा गरिन्छ ।

    सम्बन्ध प्रगाढ बनाउने दिन

    माघीलाई सम्बन्ध प्रगाढ बनाउने दिनको रुपमा पनि मानिन्छ । सबै जना नदीबाट नुहाएर आएर गाउँभरीका बुढापाका देखि लिएर स–साना बालबालिकासम्म सबैले सबैसँग ढोग गर्ने र आशिर्वाद लिने दिने चलन छ । यसले गाउँलाई नै एकता कायम पनि गर्ने गर्दछ र आत्मियता बढाउनमा सघाउँछ ।

    अगुवा चुन्ने काम

    माघमा एउटा महत्वपूर्ण कार्य हुन्छ त्यो हो गाउँको अगुवा चुन्ने काम । यो काम गाउँको अगुवाको घरमा भेला भएर हुन्छ ,त्यो भेलालाई ‘ख्याल’ भनिन्छ । गाउँको अगुवालाई ठाउँ विशेष अनुसार बरघर, महटावाँ, भल्मन्सा आदि पनि भनिन्छ । यो दिनमा नयाँ अगुवा चुनिनुका साथै वर्षभरी गरिएका कामको समीक्षा गरिन्छ र नयाँ उक्त वर्षमा भएका कमीकमजोरीहरुलाई पनि नदोहो¥याउने गरी कार्य गरिने वाचा पनि गरिन्छ । नयाँ अगुवाले गाउँको समग्र विकास कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा बढी ध्यान दिने गर्छन् । गाउँलाई सुधार्नेतिर लाग्छन् ।

    घरसल्लाह गर्ने दिन

    माघीको दिनमा थारु समुदायका मानिसहरु नुहाएर आएर सपरिवार बसेर खानपिन गर्छन् र घरसल्लाह पनि गर्छन् । उनीहरुले घरसल्लाह घरमूली को बन्ने, घरको काम कसले गर्ने, बाहिरको काम कसले गर्ने, भाइ भाइ घर छुट्टिदा अन्नबाली बाँड्ने जस्ता कामहरु सल्लाहपूर्वक गर्ने गरिन्छ । त्यसैले यसलाई घरसल्लाह गर्ने दिनको रुपमा पनि लिइन्छ ।

    थारु समुदायको अरु पर्व भन्दा यो पर्व अलि विशेष अनि महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसको महत्वलाई विभिन्न कोणबाट चर्चा गर्न सकिन्छ ।

    माघीको सामाजिक महत्व

    थारु समुदायमा सामाजिक भावना अधिकतम पाइन्छ । मानिस समाज जन्मन्छ, समाजमा हुर्कन्छ र समाजमा नै बस्छ र समाजमा नै हरेक कुरा सिक्छ । त्यसैले ऊ सामाजिक प्राणी हो । सामाजिक प्राणी मात्र हुनु ठुलो कुरा भने होइन । उसको व्यवहारले समाजमा कतिको हितकारी भूमिका खेल्छ भन्ने कुराले महत्व राख्छ ।

    थारु समुदाय पनि एउटा यस्तो समुदाय हो जसले समाजमा समाज विकासको विविध कार्यहरु गर्न समाजमा अन्तरघुलित भएर गर्छ । थारु समुदायका मानिसहरुको बसोबासको अवस्था हेर्ने हो भने उनीहरु एकैठाउँमा गुजुमुज्ज पारेर बनाएका हुन्छन्  र एकअर्कालाई सहयोग गर्न आतुर हुन्छन् । थारु समुदायको माघी पर्व पनि एउटा यस्तो पर्व हो जसले थारु समुदाय लगायत समग्र समाजको विकासमा महत्वपूर्ण भुमिका खेलेको हुन्छ ।

    खासगरी सामुहिक रुपमा मनाउँछन् माघी थारु समुदायले । सामुहिक रुपमा निर्णय गरेर मात्र उनीहरुले कार्यको थालनी गर्छन् । घरको एउटा घरमूली छान्नका लागि पनि छलफल गर्ने गर्छन् ।

    थारु समुदायका मानिसहरुले जानी नजानी भए पनि सामुहिक रुपमा नै काम गरिरहेका हुन्छन् । जसले सामाजिक भावनाको विकास गराइरहेको हुन्छ । जसरी देश सञ्चालनमा प्रधानमन्त्री, मन्त्री लगायत अन्य संवैधानिक निकायहरु चाहिन्छन् त्यसैगरी थारु समुदाय सञ्चालन र विकास गर्नका लागि अगुवा (बडघर, महटावाँ, भल्मन्सा), चौकीदार, गुरुवा (डेशवन्ध्या) आदि चाहिन्छन् । यस्ता कार्य थारु समुदायले समुदायका मानिसहरुको छलफल र निर्णय अनुसार गराउँछन् ।

    माघी पर्वमा सबै थारु समुदायका जुनसुकै गाउँमा पनि गाउँलेहरुको सहभागिता र छलफलका आधारमा निर्णय गर्ने गरेको देखिन्छ  जसले थारु समुदायका मानिसहरुमा सहयोग, सहकार्य र समन्वयको भावनामा विकास गराउँछ । अर्थात् एकल निर्णय नगर्ने हुनाले सबैको भावना, विचारहरु समेटिएको हुन्छ । यसले सामाजिक महत्वलाई झल्काउँछ ।

    धार्मिक महत्व

    थारु समुदायले माघीको दिन अर्थात् माघ १ गतेको दिनमा चोखो अर्थात् शुद्ध काम गर्छन् । थारु समुदायमा ‘माघीको दिन (माघ १ गते) मा रातो अर्थात् (रगत) देखाउनु हुँदैन’ भन्ने मान्यता पाइन्छ ।  त्यसैले पुस मसान्तको दिनमा सुँगुर मार्ने (जिता मर्ना काम), पकाउने काम गरिन्छ । १ गतेको दिन केवल खाने, पूजापाठ गर्ने जस्ता काम मात्र हुन्छ । यसले धार्मिक पक्षलाई जनाउँछ । नदीमा नुहाउन जाँदा सबैले पैताला मुनि पैसा दबाएर नुहाइन्छ अर्थात् जलदेवतालाई पैसा चढाएर मात्र स्नान गरिन्छ । थारु समुदाय प्रकृति पुजक भनिए पनि हिन्दु धर्मबाट बढी मात्रामा प्रभावित देखिन्छ । त्यसैले हिन्दु संस्कार अनुसार पाठपुजाका केही प्रक्रियाहरु देखिन्छन् ।

    साँस्कृतिक महत्व

    थारु समुदाय नेपालको अन्य समुदाय भन्दा संस्कृतिमा धनी छ । माघी पर्वमा खासगरी मघौटा, झम्रा, हुदुङ्ग्वा जस्ता रमाइला नाचहरु नाचिन्छन् । यी सबै गीत तथा नृत्यहरु सामुहिक रुपमा गरिने हुनाले समुदायबीचमा मेलमिलाप र सहयोगी भावनाको विकास गराउँछ ।

    अहिले यो एक्काइसौँ शताब्दीमा आएर थारु समुदायले विस्तारै विस्तारै आफ्नो कला संस्कृतिलाई विर्सिदै जाने क्रममा माघी पर्र्वले सबैलाई एकै ठाउँमा भेला पारेर यस्तो नृत्य तथा गीतले मोहित बनाएको देखिन्छ । यो केवल थारु समुदायका लागि मात्र नभएर उक्त समुदाय इतरका लागि पनि अति रोचक छ । त्यसैले माघी पर्वले थारु समुदायलाई अन्य राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय समुदायमा पनि थारु समुदायलाई चिनाउन मद्दत गरेको छ । त्यसैले यसको महत्व छ ।

    राजनीतिक महत्व

    थारु समुदायको संरचनालाई हेर्ने हो भने यो समुदायमा सिङ्गो देशको संरचनालाई भेट्न सकिन्छ । गाउँ चलाउनका लागि गाउँमा गाउँको अगुवा (महटावाँ) देखि लिएर चौकीदार लगायत अन्य पदाधिकारीहरु पनि चुनिन्छन् र एक अर्कालाई सहयोग गरिरहेको हुन्छन् । अर्थात यो समुदायले स्थानिय गाउँघरमा परापूर्वकालदेखि नै राजनीतिक अभ्यास गरको देखिन्छ यद्यपि देशको मूल राजनीतिमा भने आफ्नो स्थान बनाउन सकेको छैन ।

    थारु समुदायको महान चाड माघीले गाउँको अगुवा बडघर, घरको अगुवा घरमूली, खबरको काम गर्ने चौकीदार, स्वास्थ्य तथा गाउँको सुरक्षा गर्ने देशबन्ध्या गुरुवा, घरगुरुवा आदिको छनौट गरिन्छ । यो सदियौदेखि गाउँमा प्रचलित छ । यी नेतृत्वकर्ताहरुको समयावधी एकवर्षको हुन्छ । गाउँमा सबैले मिलेर बनाएको त्यो नेतृत्व टोली सर्वसहमतिबाट पारित हुन्छ । नेतृत्वकर्ताको रुपमा महिला, पुरुष वा गैह्रथारु समुदायको मानिस पनि हुन सक्छ । यो एउटा विश्वासमा चल्ने कुरा हो । यो थारु समुदायको एउटा सुन्दर पक्ष हो ।

    माघी पर्व थारु समुदायको महान पर्व मात्र नभएर यसको बहुआयामिकता पनि छ । यसले सबैलाई एकजुट गर्ने र सामूहिकतामा बस्न सिकाउने काम पनि गर्दछ । माघी पर्व केवल खानपिन र मनोरञ्जनमा मात्र सिमीत छैन । यसले सामाजिक, राजनीतिक धार्मिक, साँस्कृतिक महत्वलाई पनि दर्साउँछ । यसले विग्रेका भत्केका सम्बन्धलाई सुधार्ने, रिसरागलाई खुशीमा परिणत गर्ने र नयाँ सम्बन्ध बलियो बनाउने काम गर्छ ।

    प्रतिक्रिया दिनुहोस


    सम्बन्धित समाचार
  • जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिकाको चालु खर्च र पूँजीगत खर्चमा उतार चढाव
  • काठमाडौँ महानगरपालिकाको आगामी बजेट २५ अर्ब ११ करोड निर्धारण
  • गण्डक नहरमा भारतले यसपालि पनि दिएन सम्झौता अनुसारको पानी, किसानलाई रोपाइँमा समस्या
  • मधेसलाई सुख्खाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेर सरकारको झारो टार्ने काम, समस्या समाधान गर्न छैन कुनै ठोस योजना
  • समाचार खोजनको लागि याहा

    • पछिल्ला
    • मुख्य
    • लोकप्रिय

    जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिकाको चालु खर्च र पूँजीगत खर्चमा उतार चढाव

    काठमाडौँ महानगरपालिकाको आगामी बजेट २५ अर्ब ११ करोड निर्धारण

    गण्डक नहरमा भारतले यसपालि पनि दिएन सम्झौता अनुसारको पानी, किसानलाई रोपाइँमा समस्या

    मधेसलाई सुख्खाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेर सरकारको झारो टार्ने काम, समस्या समाधान गर्न छैन कुनै ठोस योजना

    राष्ट्र बैङ्कद्वारा लचिलो कार्यदिशासहित मौद्रिक नीति सार्वजनिक

    खेलाडी रौनकलाई गृह वडामा राहुल पाण्डेय द्वारा भव्य स्वागत

    साउथ सिटी हस्पिटलको रक्तदान कार्यक्रममा १२ महिला सहित ४१ जनाले गरे रक्तदान

    बलुचिस्तान: नौ जना यात्रुलाई बसबाट निकालेर गोली हानी हत्या

    बिहारमा १३ वर्षीय नेपाली बालिका बलात्कृत

    नेपालका दीपक थापाले कसरी पाए भारतीय राहदानी ? काठमाडौँ फर्किन लाग्दा पक्राउ

    जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिकाको चालु खर्च र पूँजीगत खर्चमा उतार चढाव

    काठमाडौँ महानगरपालिकाको आगामी बजेट २५ अर्ब ११ करोड निर्धारण

    गण्डक नहरमा भारतले यसपालि पनि दिएन सम्झौता अनुसारको पानी, किसानलाई रोपाइँमा समस्या

    मधेसलाई सुख्खाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेर सरकारको झारो टार्ने काम, समस्या समाधान गर्न छैन कुनै ठोस योजना

    राष्ट्र बैङ्कद्वारा लचिलो कार्यदिशासहित मौद्रिक नीति सार्वजनिक

    बारामा प्रहरी र स्थानीय बिच झडप ,हवाई फायर ,एक गम्भीर

    वीरगंज अन्तर्गत पर्ने अलौंमा सशस्त्र प्रहरी द्वारा एक राउण्ड हवाई फायर

    सुर्खेतमा मंगलबार थपिए १२ संक्रमित

    स्वास्थ्य मन्‍त्रालयको नियमित पत्रकार सम्मेलन (लाइभ)

    रौतहटमा एकैदिन थपिए ५६ जना कोरोना संक्रमित

    वीरगञ्जको आदर्शनगरका थप एक जनाको कोरोना संकमणबाट मृत्यु

    काेराेनाबाट वीरगञ्जमा थप एक महिलाको मृत्यु

    कोरोना रोकथाम र नियन्त्रणमा कहाँ चुक्यो सरकार ?

    समाचार
    News

    जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिकाको चालु खर्च र पूँजीगत खर्चमा उतार चढाव

    News

    काठमाडौँ महानगरपालिकाको आगामी बजेट २५ अर्ब ११ करोड निर्धारण

    News

    गण्डक नहरमा भारतले यसपालि पनि दिएन सम्झौता अनुसारको पानी, किसानलाई रोपाइँमा समस्या

    News

    मधेसलाई सुख्खाग्रस्त क्षेत्र घोषणा गरेर सरकारको झारो टार्ने काम, समस्या समाधान गर्न छैन कुनै ठोस योजना

    News

    राष्ट्र बैङ्कद्वारा लचिलो कार्यदिशासहित मौद्रिक नीति सार्वजनिक

    < a href="https://birgunjsanjal.com/">

    पत्राचार ठेगाना

    विरगंज स्ंजाल
    ठेगाना - अलौं,वीरगंज-१७ , नेपाल
    सम्पादक/प्रकाशक -कृष्ण कुमार श्रीवास्तव
    प्रबंधक निदेशक -बलिराम श्रीवास्तव
    सम्पर्क ईमेल –[email protected]
    सम्पर्क न +977-9869096688
    जि.प्र.का. दर्ता नम्बर : 300/078/079
    जि.हु.का.प.दर्ता न. : १८६/०७८/७९
    पेन न : न. : 109761983

    फेसबुक

    2025: वीरगंज संजाल तपाईंको आफ्नो न्युज | बिज्ञापन | सम्पर्क | हाम्रो बारेमा Designed by: GOJI Solution
    ↑