वीरगञ्ज । नेपालको भारतसितको सीमावर्ती क्षेत्रमा केही महिना अघिसम्म अवमूल्यनमा रहेको भारतीय रुपैयाँ अहिले सन्तुलित भएको छ। नेपाल र भारतीय सीमावर्ती बजारमा नेपाली र भारतीय मुद्रा प्रचलनमा रहेको छ। भारतीय सीमावर्ती बजारमा नेपाली मुद्रामा कारोबार वैध छैन भने नेपाली बजारमा पनि भारतीय १ सय रुपैयाँ दरको नोट बाहेक अन्य अवैध छ। तथापि, दुवै देशमा अवैध रहेको मुद्राबाट निर्वाध रूपमा कारोबार भइरहेको छ।

सीमावर्ती क्षेत्रमा तस्करी बढ्दा मुद्राको सन्तुलन बिग्रने गरेको छ। केही महिना अघिसम्म नेपालबाट सुनलगायत तस्करी भएर भारत जाने मालवस्तु बढेको थियो जसले सीमावर्ती क्षेत्रमा भारतीय मुद्रा कमजोर बनाएको थियो। तर अहिले नेपाल र भारतबीच सरकारीस्तरमा कायम रहेको विनिमय दरमा नै कारोबार भइरहेको छ। भारतीय बजारमा एक सय रुपैयाँको नेपाली एक सय साठी रुपैयाँमा कारोबार हुने गरेको छ भने नेपालमा पनि सोही दरमा भारतीय मुद्रा खरिद गर्न पाइन्छ।

नेपालको सीमावर्ती बजारमा निर्वाध रूपमा चले पनि भारतीय आन्तरिक बजारमा नेपाली मुद्रा खुल्ला रूपमा चलनचल्तीमा छैन। सीमाक्षेत्रमा मुद्रा सन्तुलित भएपछि कारोबारमा समेत सकारात्मक प्रभाव परेको व्यवसायीहरु बताउँछन्। भारतीय सीमावर्ती बजार वीरगञ्जका व्यवसायी धर्मनाथ सर्राफले मुद्रामा सन्तुलन भएकाले मालसमानको मूल्यमा समेत सन्तुलन कायम भएको बताए। उनले भने, “भारतीय मुद्रा कमजोर भएको बेला सीमावर्ती बजारमा नेपाली मुद्राको माग बढेको थियो, अहिले त्यस्तो समस्या छैन, नेपाली र भारतीय मुद्रामा समान कारोबार भइरहेको छ।”

सीमा क्षेत्रमा अवैध रूपमा नेपाली र भारुको सटही गर्ने व्यवसायीहरुले पनि कानुनी विनिमय दरकै आधारमा सटही गरिरहेका छन्। नेपालसित सीमा जोडिएका हरेक बजारको नाकामा नेपाली र भारतीय मुद्राको सटही गर्ने व्यवसायीहरु सक्रिय रहने गरेका छन्। कारोबार अवैध भए पनि उनीहरुलाई सीमावर्ती सुरक्षा निकायको पूर्ण संरक्षण रहेकाले खुल्ला रूपमा सटही गरिन्छ। निर्धारित मूल्यमै सटही भए पनि भारतीय मुद्रा आन्तरिक रूपमा केही कमजोर रहेको व्यवसायीहरु बताउँछन्। सटही गर्ने दलालहरुले प्रत्यक्ष रूपमा कमिसन नलिए पनि भारतीय रुपैयाँ उनीहरुले केही सस्तोमा खरिद गर्ने गरेको व्यवसायीहरुले बताए।

सामान्य उपभोक्तालाई भारतीय बजारमा मालसमान खरिद गर्न नेपालको भन्दा बढी सस्तो परिरहेको छ। तर भारतीय रुपैयाँ मजबुत हुँदा नेपाली उपभोक्ताहरुलाई चर्को मूल्यमा सामान किन्नु पर्ने हुन्छ। सीमावर्ती भारतीय बजारबाट दैनिक उपभोग्यका वस्तु नेपाल ल्याउन सीमा क्षेत्रमा केही खुकुलो गरिएको छ जसबाट उपभोक्ताहरुले केही राहत पाएका छन्। मुद्रामा सन्तुलन र सीमाक्षेत्रमा सहजताले सामान्य उपभोक्ताहरु लाभान्वित भइरहेका छन्।