काठमाडौं । इन्टरनेट र सूचना प्रविधिको बढ्दो प्रयोगसँगै अभिभावकहरूका लागि ‘डिजिटल सेफ्टी’ एक ठुलो चुनौती बनेको छ । बालबालिका अनलाइनमा अश्लील सामग्री, साइबर क्राइम र अन्य खतरापूर्ण गतिविधिहरूमा फस्न सक्छन् । यही कारण अभिभावकहरू आफ्ना बच्चाहरूलाई डिजिटल डिभाइस दिन डराउँछन् ।
नेपालमा सरकारले अश्लील सामग्रीलाई प्रतिबन्धित गरेपनि डिजिटल दुनियाँमा यस्ता सामग्रीलाई पूर्ण रूपमा रोक्नु लगभग असम्भव जस्तो बनेको छ । त्यसैले, अभिभावकहरूको जिम्मेवारी बढेको छ । तर केही साधारण उपाय अपनाएर बालबालिकाको अनलाइन सुरक्षा बढाउन सकिन्छ । आज हामी तपाईंलाई ६ प्रभावकारी उपायहरू बारेमा बताउँदै छौं:
प्यारेन्टल कन्ट्रोल: पहिलो र साधारण सुरक्षा उपाय
अभिभावकले आफ्नो बच्चालाई मोबाइल, ल्यापटप वा अन्य डिजिटल डिभाइस दिँदा प्यारेन्टल कन्ट्रोल एक्टिभेट गर्नुपर्छ । यसले बच्चालाई अश्लील र अनुचित सामग्रीबाट बचाउँछ ।
विन्डोज, म्याकजस्ता अपरेटिङ सिस्टमहरूमा प्यारेन्टल कन्ट्रोलको अप्सन छ । यसबाट अभिभावकले वेबसाइटहरू ब्लक गर्न, स्क्रिन टाइमको सीमा राख्न र सामग्री फिल्टर गर्न सक्छन् । मोबाइलमा पनि यस्ता सेटिङहरू उपलब्ध छन्, जसमार्फत अनलाइनमा बालबालिकालाई केके हेर्न दिने भनेर नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
ब्राउजर एक्सटेन्सन: अनलाइन सामग्री फिल्टर गर्ने
इन्टरनेट ब्राउजरमा पनि अभिभावकहरूले एक्सटेन्सन प्रयोग गरेर अनावश्यक वा अश्लील सामग्रीलाई फिल्टर गर्न सक्छन् । ‘BlockSite’ जस्तो एक्सटेन्सनले वेबपेजहरूलाई ब्लक गर्ने काम गर्दछ । यसलाई आफूले चलाउने ब्राउजरमा इन्स्टल गर्नुहोस् । यसपछि बालबालिकाले हेर्न सक्ने वेबसाइटहरू मात्र देखाउन सकिन्छ ।
गुगल सेफसर्च: सुरक्षित सर्च अनुभव
गुगल सर्चको ‘SafeSearch’ मोडलाई अन गरेर बालबालिकालाई अश्लील, हिंसात्मक र भ्रामक सामग्रीबाट जोगाउन सकिनेछ । गुगल सेटिङमा गएर यो मोड सजिलैसँग अन गर्न सकिन्छ ।
युट्युब रेस्ट्रिक्टेड मोड: सुरक्षित भिडिओ हेर्न
युट्युबमा बालबालिकाबाट अश्लील भिडिओ सामग्रीबाट टाढा राख्न ‘Restricted Mode’ अन गर्नुपर्छ । यस मोडले युट्युबमा अपलोड भएका अश्लील भिडिओहरूलाई रोक्छ । वेब र मोबाइल एपमा दुवैमा यो मोड अन गर्न सकिन्छ ।
गुगल फ्यामिली लिङ्क: स्मार्ट निगरानी
गुगलले ‘Family Link’ नामक एप ल्याएको छ । जसमार्फत बालबालिकाको अनलाइन गतिविधि ट्र्याक गर्न तथा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । यस एपको प्रयोगबाट बच्चाले कति समय मोबाइल प्रयोग गरिरहेका छन्, कुन एप डाउनलोड गर्दैछन् र कुन वेबसाइटहरू भिजिट गर्छन् कुरा थाहा पाउन सकिन्छ । साथै, अभिभावकले अनलाइन गतिविधि सुरक्षित बनाउन वेबसाइट र एप्लिकेसन ब्लक गर्न सक्छन् ।
एन्टीभाइरस सफ्टवेयर: अतिरिक्त सुरक्षा
अश्लील र अनुपयुक्त सामग्रीबाट बालबालिकालाई बचाउन विभिन्न एन्टीभाइरस सफ्टवेयरहरू पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । नोर्टन, कास्पर्स्की, म्याकएफी, ट्रेन्ड माइक्रो जस्ता एन्टीभाइरस सफ्टवेयरहरूले इन्टरनेटमा हानिकारक सामग्री र भाइरसबाट पनि सुरक्षा पुर्याउँछन् । यी सफ्टवेयरहरूमा बालबालिकामैत्री विकल्प हुन्छन्, जसमार्फत बालबालिकाले केवल सुरक्षित र स्वस्थ सामग्री मात्र हेर्न सक्छन् ।
