वीरगंज | नेपालमा क्रिकेटको इतिहास एक लामो र रोचक यात्रा हो। यो खेल नेपालको युवा पिढ़ी बीच धेरै लोकप्रिय भएको छ, र समयसँगै यसले नयाँ उचाइहरू चुम्दै आएको छ। नेपालमा क्रिकेटको शुरुवात भनेको १९२० को दशक हो, जब ब्रिटिश साम्राज्यको प्रभावले भारत र अन्य उपनिवेशी देशहरूमा क्रिकेटको प्रचार-प्रसार गरेको थियो। नेपालमा क्रिकेटको पहिलो खेल काठमाण्डूमा ब्रिटिश सैनिक र नेपाली ब्युरोक्र्याटहरू बीच भएको थियो। नेपालमा क्रिकेटको बिस्तार भनेको १९५० को दशकपछि सुरु भएको मानिन्छ। १९५१ मा नेपाल क्रिकेट संघको स्थापना गरियो, र त्यसपछि नेपालमा क्रिकेटको विकासका लागि विभिन्न कार्यक्रम र प्रतियोगिताहरूको आयोजना सुरु भयो। १९५० दशकको अन्त्यसम्ममा नेपालमा क्रिकेट खेलेको अन्य प्रमुख टोलीहरूले पनि नेपाललाई चिन्छन। यद्यपि, यस समय नेपालमा क्रिकेटको स्तर अझै विकासको अवस्थामै थियो।

नेपालको क्रिकेटको इतिहासमा महत्वपूर्ण मोड १९९० को दशकमा देखिएको थियो। नेपालले १९९६ मा पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगितामा भाग लिएको थियो, जब नेपाली क्रिकेट टोलीले १९९६ क्रिकेट विश्वकपको क्वालिफायरमा भाग लिएको थियो। यस समयमा नेपालमा क्रिकेटको लोकप्रियता अत्यधिक बढेको थियो, र खेलका समर्थकहरू धेरै वृद्धि भएको देखियो। नेपालको क्रिकेटमा अर्को महत्वपूर्ण कदम २००० को दशकमा भयो, जब नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीले आफ्नो स्थानलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा स्थापित गर्न सुरु गर्‍यो। २००१ मा नेपाल क्रिकेट संघले नेपाललाई एकदिवसीय (ODI) स्टाटस प्राप्त गर्ने लक्ष्यमा काम गर्न थाल्यो। नेपालले आफ्नो पहिलो एकदिवसीय (ODI) क्रिकेट खेल १९९६ मा बंगलादेशसँग खेल्न सुरु गरेको थियो, र त्यसपछि नेपाल क्रिकेट संघको संरचनामा पनि सुधार आएको थियो। २००८ मा नेपाल क्रिकेट संघले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषदसँग (ICC) एक पूर्ण सदस्यको रूपमा मान्यता प्राप्त गर्‍यो। यसपछि, नेपालमा क्रिकेटको स्तरमा नयाँ उचाइ ल्याउने प्रक्रियामा केही महत्त्वपूर्ण सुधारहरू भएको देखियो। नेपाल क्रिकेट संघले २००० दशकको अन्त्यमा भारत र पाकिस्तानसँग पनि नियमित अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेल्न थालेको थियो, र यसले नेपालमा क्रिकेटको थप लोकप्रियता ल्याएको थियो।

यसका साथ साथै, नेपालमा क्रिकेट प्रतियोगिताहरूको संख्या पनि बढ्न थाल्यो। विशेष रूपमा, २००४ मा नेपालमा पहिलो पटक राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता आयोजित गरियो, जसले युवाहरूलाई क्रिकेट खेलमा सहभागिता जनाउन प्रेरित गर्‍यो। नेपाली क्रिकेटको इतिहासमा सबैभन्दा ठूलो योगदान भनेको सन् २०१८ को समयको थियो, जब नेपालले आफ्नो पहिलो एकदिवसीय (ODI) स्टाटस प्राप्त गर्यो। नेपाल क्रिकेट संघले विश्व क्रिकेटको १२औं सदस्यको रूपमा आफ्नो स्थान सुनिश्चित गर्‍यो र अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटको उच्चतम स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्ने अवसर पायो। नेपाल क्रिकेटको लागि यो एक ऐतिहासिक उपलब्धि थियो, जसले नेपाली क्रिकेट खेलाडीहरूको मनोबल उच्च राख्न मद्दत पुर्‍यायो। यस पछि, नेपाली क्रिकेट टोलीले आफ्नो क्षमतामा सुधार ल्याउने र विश्व क्रिकेटमा आफ्नो स्थान मजबुत बनाउन थालेको थियो। नेपाल क्रिकेटको एक अन्य महत्वपूर्ण कदम भनेको २०१८ मा भएको टी-२० विश्वकपको छनोटमा नेपालको सहभागिता थियो। यद्यपि नेपालले यो प्रतिस्पर्धा जित्न सकेन, यसले नेपाली क्रिकेटको मान्यता र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा वृद्धि भएको जनायो। यसपछि, नेपालमा क्रिकेटका बारेमा थप समाचार र मिडिया कभरिज पनि वृद्धि भएको थियो, जसले खेलप्रतिको चासोलाई बढावा दिएको थियो। नेपालको क्रिकेट इतिहासमा विशेष उल्लेख गर्नुपर्ने कुरा भनेको नेपालको घरेलु क्रिकेट संरचना हो।

नेपालमा क्रिकेट क्लबहरू र विद्यालय स्तरका क्रिकेट प्रतिस्पर्धाहरूको संख्या बढेको छ। यसले युवा खेलाडीहरूलाई आफ्नो क्षमता प्रकट गर्न र भविष्यमा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न अवसर दिएको छ। सन् २०१३ मा नेपाल क्रिकेट संघले नेपालको सबैभन्दा ठूलो घरेलु क्रिकेट प्रतियोगिता “नेपाल प्रिमियर लिग” (एनपीएल) सुरू गरेको थियो। यस प्रतियोगिताले नेपाली क्रिकेटलाई नयाँ उचाइमा पुर्याएको छ र यहाँका युवाहरूलाई प्रोफेशनल क्रिकेट खेल्ने अवसर प्रदान गरेको छ। नेपालका प्रमुख क्रिकेट खेलाडीहरू जस्तै पारस खड्का, शरद भेष्वाकार, रियाज अहमद, आणि सन्दीप लामिचाने जस्ता खेलाडीहरू नेपाली क्रिकेटको प्रतिष्ठा र सम्मानको प्रतीक बनेका छन्। सन्दीप लामिचानेको नाम विशेष रूपमा उल्लेख गर्नुपर्ने छ, जसले नेपालको क्रिकेटलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रख्यात बनाएका छन्। उनले भारतीय प्रिमियर लिग (आईपीएल) र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेर नेपाललाई गर्वित बनाएका छन्।

नेपालको क्रिकेटमा अब केही चुनौतीहरू पनि रहेका छन्। अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धामा नेपालको प्रदर्शन अझै सुधार गर्नुपर्ने आवश्यक छ। साथै, नेपाली क्रिकेटमा संरचनागत सुधार र समर्पित योजनाका साथ खेलाडीहरूको चयन र प्रशिक्षणमा अझ राम्रो ध्यान दिनु आवश्यक छ। यो मात्र नभई, नेपालको क्रिकेटका विभिन्न आयामहरूलाई सुदृढ बनाउने आवश्यक छ, ताकि आगामी दिनहरूमा नेपाललाई विश्व क्रिकेटको मानचित्रमा प्रमुख स्थान प्राप्त होस्। समाप्तिमा भन्नु पर्दा, नेपालमा क्रिकेटको इतिहास एक रोमाञ्चक र प्रेरणादायक यात्रा हो। नेपाली क्रिकेटले धेरै उतार-चढावहरू देखेको छ, तर आजको दिनमा यो एक वैश्विक खेल बनिसकेको छ। क्रिकेटमा नेपालको भविष्य उज्जवल देखिन्छ, र आगामी वर्षहरूमा नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा अझ उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।