वीरगंज | नेपाल-भारतमा सुनको मूल्यमा आएको गिरावटसँगै वीरगञ्जमा सुन तस्करीको गतिविधि तीव्र भएको छ। भारतमा सुनको भन्सार र करमा सरकारले दिएको छुटले गर्दा सुन तस्करी गरेर नेपाल ल्याउने चलन बढेको हो। यसअघि नेपालबाट भारततर्फ सुन तस्करी हुने गर्थ्यो, तर अहिलेको परिप्रेक्ष्यमा स्थिति परिवर्तन भएको छ।

अक्टोबर ६, २०२४ का अनुसार, भारतमा २४ कैरेट सुनको मूल्य प्रति तोला १ लाख ५८ हजार २ सय ८० रुपैयाँ छ भने काठमाडौंमा यही सुन १ लाख ६० हजार ९ सय ९८ रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ। यस अन्तरले सुन तस्करीलाई प्रेरित गरेको छ।

वीरगञ्ज तस्करीको केन्द्रबिन्दु हो। यहाँ भारी परिमाणमा सुन चीनबाट नेपाल र त्यसपछि भारतमा पुर्याइन्छ। तस्करहरुले वीरगञ्जमार्गलाई सुरक्षित मार्ग मान्छन् र यहाँका व्यवसायीहरु पनि यस अवैध कारोबारमा संलग्न रहेका छन्। बाढी र पहिरोका बाबजुद पनि तस्करीमा कुनै कमी आएको छैन।

स्रोतका अनुसार, सुनको मुनाफा अत्यधिक छ, जहाँ १ किलो सुनमा करिब ५ लाख रुपैयाँसम्मको मुनाफा हुन सक्छ। दशैँ र तिहारको समयमा सुनको माग अत्यधिक बढ्छ, जसले गर्दा सीमावर्ती क्षेत्रका मुद्रा विनिमय दरमा पनि प्रभाव पार्दछ।

नेपालमा सुनको मूल्य सस्तो हुँदा भारतीय ग्राहकहरु नेपालमा सुन खरिद गर्न आउने गर्थे, तर अहिले भारतीय बजारमा गुणस्तरीय सुन सस्तो भएपछि उनीहरुको आवतजावतमा कमी आएको छ। यस तस्करीले नेपाल र भारतका सुरक्षाकर्मीहरुलाई चुनौती दिइरहेको छ।

सुन तस्करीको यो प्रवृत्तिले नेपाल र भारत दुवै देशका सुरक्षा निकायहरुलाई चुनौती दिइरहेको छ। वीरगञ्जको मार्गमा तस्करहरूले प्रहरीको निगरानीलाई चकमा दिँदै आफ्नो गतिविधिलाई निरन्तरता दिइरहेका छन्। यसले न केवल आर्थिक क्षति पुर्याएको छ, बरु देशको सुरक्षा र कानूनको पालना पनि कमजोर बनाइरहेको छ।

सरकारले तस्करी नियन्त्रणका लागि कडा कदम चालेको भए पनि तस्करहरूको नेटवर्क व्यापक र संगठित भएको कारण चुनौती थप कठिन भएको छ। तस्करीका कारण सीमामा हुने भन्सार राजस्वमा कमी आएको छ, जसले आर्थिक विकासमा प्रतिकूल प्रभाव पार्ने जोखिम पैदा गर्दछ।

विशेषज्ञहरूको मानेमा, सुन तस्करी रोक्नका लागि समन्वय र निगरानीको स्तरमा सुधार आवश्यक छ। यसका लागि विभिन्न सुरक्षा निकायहरूले एकआपसमा सहकार्य गरेर तस्करीका गतिविधिहरूलाई लक्षित गर्नुपर्छ। तस्करहरूको गिरफ्तारी र सुनको अवैध कारोबारलाई नियन्त्रणमा लिने उपायहरू अपनाउनु पर्ने आवश्यकता छ।

सार्वजनिक चेतना र कानूनी दायित्वको पालना गर्न पनि ध्यान दिनुपर्छ। नागरिक समाज र समुदायले तस्करीविरुद्ध जागरुकता फैलाउने र प्रहरीलाई सहयोग गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छन्। यदि यस समस्याको समाधान गर्न व्यापक दृष्टिकोण अपनाइएमा मात्र सुन तस्करीको चक्रव्यूहलाई तोड्न सकिन्छ।

यस समयमा, सरकारले यस क्षेत्रमा अनुगमन र सर्तहरूको कडाई गर्नुपर्छ, ताकि नेपाल र भारतका सीमामा सुन तस्करीको समस्या कम गर्न सकियोस। तस्करीका कारण हुने दुष्प्रभावबाट बच्नका लागि सबै पक्षले मिलेर काम गर्न आवश्यक छ।