वीरगंज | तथ्यांकले देखाउँछ, मधुमेहको कारण विश्वभर वर्षेनी दश लाख व्यक्तिले ज्यान गुमाउँछ । मधुमेह ग्रस्त व्यक्तिको रगतमा ग्लूकोज वा चिनीको मात्रा जम्मा हुन्छ । यही कारण उनीहरुलाई हृदयघात एवं मुटुको रोग लाग्न सक्छ । यसका साथसाथै अन्धापन, मिर्गौला खराब हुने जोखिम पनि उच्च छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन भन्छ, विश्वभरमा अहिले ४२ दशमलव २ करोड व्यक्ति मधुमेहले पीडित छन् । बितेको ४० बर्षमा मधुमेहले सताउने व्यक्तिको संख्या चार गुणा बढेको छ ।
त्यसो भए मधुमेहबाट कसरी बच्ने ? के मधुमेहको जोखिमबाट मुक्त हुन संभव छ ?
यो प्रश्नको जवाफ खोज्नुअघि मधुमेहलाई मिहिन रुपमा बुझ्न जरुरी छ ।
आखिर के हो मधुमेह ?
जब हामी कुनैपनि खानेकुरा खान्छौं, हाम्रो शरीरले कार्बोहाइड्रेटलाई तोडेर ग्लूकोजमा बदल्छ । प्याक्रियाजबाट इन्सुलिन नामको हर्मोन स्किन्छ, जसको मद्दतले हाम्रो शरीरको कोशिकाहरुले सुगरलाई सोसेर उर्जामा बनाउँछ ।
जब शरीरमा इन्सुलिन बन्न कम हुन्छ वा त्यसले ठीक ढंगले काम गर्दैन तब कोशिकाले रगतमा भएको सुगरको मात्रा सोस्न सक्दैन । यही स्थितीले मधुमेहको जन्म दिन्छ ।
मधुमेह कसलाई हुनसक्छ ?
१. वयस्क एवं बुढापाका
२. मोटोपन भएका एवं शारीरिक श्रम नगर्ने
शरीरमा ब्लड सुगर लेभलको मात्रा धेरै छ भने रगतले नसालाई क्षति पुर्याउँछ । शरीरमा रगत राम्ररी प्रवाह हुन सकेन भने रगत शरीरको त्यो हिस्सामा पुग्न पाउँदैन जहाँ यसको जरुरत छ । यावत कुराले अन्धोपन, मिर्गौला खराब हुने, हृदयघात हुने जोखिम उच्च बनाउँछ
मधुमेह भएको कसरी थाहा हुन्छ ?
१. धेरै तिर्खा लाग्नु
२. सामान्यभन्दा बढी पिसाब लाग्नु । खासगरी रातको समयमा ।
३. थकान महसुष हुनु ।
४. बिना कुनै कारण तौल घट्नु ।
५. आँखाको दृष्टि कमजोर हुनु ।
६. घाउ निको हुन समय लाग्नु ।
ब्रिटिश नेशनल हेल्थ सर्भिसका अनुसार टाइप १ मधुमेहको लक्षण सानै उमेरदेखि देखापर्छ । त्यसैगरी टाइप २ मधुमेह वयस्क खासगरी २५ बर्षको उमेरपछि देखापर्छ ।
भनिहालौं, मधुमेह दुई प्रकारको हुन्छ । टाइप १ र टाइप २ ।
टाइप–१ मधुमेह
प्याक्रियाजमा हर्मोनले इन्सुलिन बनाउन छाड्छ । यस कारण रगतमा ग्लूकोजको मात्रा बढ्छ ।
टाइप–२ मधुमेह
प्याक्रियाजले आवयश्यक्ता अनुरुप इन्सुलिन बनाउँदैन । हर्मोनले ठीक ढंगले काम गर्दैन ।
के मधुमेहबाट बच्न सकिन्छ ?
अब फर्को मुल प्रश्नमा । के मधुमहेबाट बच्न सकिन्छ ? वा मधुमेह हुनै नदिने कुनै उपाय छ ?
मधुमेह आनुवांशिक र पर्यावरणीय कारणमा आधारित छ । यद्यपि तपाईंले आफ्नो रगतमा ग्लूकोजको मात्रा नियन्त्रण गरेर आफुलाई मधुमेहबाट बचाउन सकिन्छ । सन्तुलित भोजन र व्यायाम गरेर रगतमो ग्लुकोजको मात्रा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
प्रशोधित खानेकुरा, पेय बन्द गर्नुपर्छ । आफ्नो दैनिक खानामा सागसब्जी, फल, अन्न सामेल गर्नुपर्छ । नियमित अन्तरालमा खाना खानुपर्छ । पेट भरिएको बेला अतिरिक्त खानेकुरा खान हुँदैन ।
शारीरिक व्यायामले पनि रगतमा चिनीको मात्रा क मगर्न सकिन्छ । ब्रिटिश नेशनल हेल्थ सिस्टमका अनुसार मान्छेले एक हप्तामा लगभग अढाई घण्टा एरोबिक्स व्यायम गर्नुपर्छ, जसमा तिब्र गतिमा सिंढी चढ्ने र हिँड्ने कुरा सामेल छ ।
शरीरको तौल नियन्त्रण गरेर रगतमा चिनीको मात्रा घटाउनुपर्छ । यसका साथै चुरोट सेवन गनरौं ।
मधुमेह भएमा के छ खतरा ?
शरीरमा ब्लड सुगर लेभलको मात्रा धेरै छ भने रगतले नसालाई क्षति पुर्याउँछ । शरीरमा रगत राम्ररी प्रवाह हुन सकेन भने रगत शरीरको त्यो हिस्सामा पुग्न पाउँदैन जहाँ यसको जरुरत छ । यावत कुराले अन्धोपन, मिर्गौला खराब हुने, हृदयघात हुने जोखिम उच्च बनाउँछ ।
बिबिसीबाट
