काठमाडौं । अहिले प्रिमनसुनको समय हो । यो अवधिमा वर्षासँगै हावाहुरी र आकाशबाट स–साना बरफका डल्लाहरू झर्ने गर्छ । विशेष गरी अंगुरका दाना आकारका हुने यस्ता बरफका डल्लाहरू नै असिना हुन् ।
असिनाको आकार ०.२ देखि ६ इन्चसम्म हुन्छ । एउटा असिनाको डल्लो आधा किलोग्रामसम्म हुनसक्छ । गाडी, हवाईजहाजमा क्षति, बालीनाली नष्ट गर्नेदेखि असिनाले लागेर जनावर र मानिसको ज्यान समेत जान सक्छ ।
कसरी बन्छ असिना ?
‘सुपरकुल्ड वाटर’ अर्थात् अति चिसो पानीबाट असिना बन्ने गर्छ । पानी शून्य डिग्री सेल्सियसमा बरफ बन्छ । जम्छ । तर, शून्य डिग्री सेल्सियसभन्दा पनि चिसो नजमेको पानीलाई नै अति चिसो पानी अर्थात् सुपरकुल्ड वाटर भनिन्छ ।
पानीको यो रोचक अवस्था कसरी बन्छ भन्नेबारे ठ्याक्कै वैज्ञानिक पुष्टि भइसकेको छैन । तर, पृथ्वीको माथिल्लो वायुमण्डलमा यस्तो हुन्छ ।
जब यो अति चिसो पानी अर्थात् सुपरकुल्ड वाटर बरफको टुक्रा, धुलोको कण वा पानीको थोपासँग ठोक्किन्छ, तब यो जम्ने गर्छ । अति चिसो पानीबाट बरफ बन्ने प्रक्रिया कम्युलोनिम्बस बादलमा सुरु हुन्छ । विशेष प्रकारको यो कम्युलोनिम्बस बादलले नै गर्जन र चट्याङ पनि निम्त्याउँछ ।
अति चिसो पानीबाट असिना
कम्युलोनिम्बस बादलभित्र अति चिसो पानी अर्थात् सुपरकुल्ड वाटरबाट बरफको कण वा टुक्रा बन्न थाल्छ । आँधीबेरीका बेला देखिने च्याउ आकारको यो बादल २५ हजार मिटरसम्मको उचाइमा पुग्न सक्छ ।
यो बादलभित्र बलियो हावाहुरीको धार तलदेखि माथितिर प्रवाह भइरहेको हुन्छ । यो बलियो हावाको प्रवाहलाई ‘अपड्राफ्ट’ भनिन्छ ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागका मौसमविद् राजु प्रधानांगले कम्युलोनिम्बस बादलभित्रको अपड्राफ्टका कारण असिना बन्ने बताए ।
अति चिसो पानीबाट बनेका बरफका कणहरू पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षण बलका कारण कम्युलोनिम्बस बादलको पिँधमा झर्न खोज्छ । तर, अपड्राफ्टका कारण यी बरफका कण माथितिर धकेलिन्छन् ।
अपड्राफ्टका कारण बादलको माथिल्लो भागमा पुग्ने बरफका कणहरू त्यहाँको अति चिसो पानीसँग ठोक्किन्छन् । त्यो पनि यसै बरफमा जम्छ र अर्काे लेयर थपिन्छ ।
निरन्तर यो प्रक्रिया चल्दा बरफको कण ठूलो बरफको डल्लोमा परिणत हुन्छ र असिनाको रूप लिन्छ । यो बरफको डल्लो अपड्राफ्टका कारण माथितिर धकेलिन निकै गरुंगो हुन्छ र असिनाका रूपमा पृथ्वीमा खस्छ ।
असिना प्याजजस्तो तहतह वा पत्रपत्र मिलेर बनेको हुन्छ । ठूलो असिना बलियो अपड्राफ्टका कारण बनेको हुन्छ ।
मौसमविद् प्रधानांगले भने, “कम्युलोनिम्बस बादलभित्र अपड्राफ्टले पानीको थोपा जोडिन्छ र यो जमेर ठूलो रूप लिँदै असिना बन्छ ।”
असिनाले गर्ने क्षति
०.२ देखि ६ इन्चसम्मको आकार र आधा किलोसम्म तौलको हुने असिनाले विभिन्न किसिमको क्षति पुर्याउने गर्छ । नेपालमा असिनाले खास गरी बालीनालीमा हरेक वर्षजसो क्षति पु¥याउने गरेको नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क)का विज्ञको भनाइ छ ।
नार्कका वैज्ञानिक एवं बालीविज्ञ सुशीलराम सुवेदी अहिलेको समयमा असिनाले गहुँमा क्षति पुर्याउने बताउँछन् । “अहिले गहुँ पाकिरहेको बेला छ । पाक्न थालेको छ, ग्रेन लाग्न थालेको छ । यो अवस्थामा असिनापानी पर्दा ग्रेन तल झर्ने अवस्था हुन्छ । ठूलो क्षतिचाहिँ त्यो हुन्छ,” नार्कका वैज्ञानिक सुवेदीले वीरगंज संजालसित भने, “पाकिसकेको छ भने पनि ग्रेन झर्छ । यसरी क्षति पुर्याउँछ ।”
