वीरगंज । प्रतिनिधि र प्रदेशसभाको निर्वाचन सम्पन्न भइ उम्मेदवारहरुको मत परिणाम धमाधम आइरहेको छ । प्रदेश सभाको ६४ वटा निर्वाचन क्षेत्र रहेको मधेश प्रदेशमा अहिलेसम्म ६१ वटा क्षेत्रको मतपरिणाम सार्वजनिक भइसकेको छ । अहिलेसम्मको मतपरिणाम अनुसार मधेश प्रदेशमा बसभन्दा ठूलो पार्टीको रुपमा नेकपा एमाले देखिएको छ । एमाले १३ सिटमा जित सुनिश्चत गरिसकेको छ भने महोत्तरीको निर्वाचन क्षेत्र १ को ख मा अग्रता कायम छ । त्यसैगरी, कांग्रेस १२,जसपा ९ सिटमा जित हात पारेका छन् । लोसपा ७ वटा सिटमा जित हासिल गरेका छन भने सर्लाहीको निर्वाचन क्षेत्र नम्बर २ को ख मा अग्रता कायम छ । माओवादी केन्द्र र नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टी ४/४ वटा क्षेत्रमा जित हासिल गरेका छन् । त्यसैगरी, प्रदेशसभाको पहिलो पटक डा.सिके राउतको नेतृत्वको पार्टी जनमत पार्टीले ६ सिट जितको छ । यो निर्वाचनको अर्को रोचक पक्ष के हो भने प्रदेशसभामा मात्रै ६ जना स्वतन्त्र उम्मेदवार विजयी भएका छन् । यस अघिका प्रदेशसभाको निर्वाचनमा एक जना मात्रै स्वतन्त्र उम्मेदवार अब्बुल कलाम अजाद निर्वाचित भएका थिए । जुन पछि तत्कालीन संघीय समाजवादी पार्टीमा प्रवेश गरेका थिए । अजाद अहिले जनता समाजवादी पार्टीबाट प्रदेश सभामा पुनः विजयी भएका छन् । मधेश प्रदेशमा प्रत्यक्ष ६४ र समानुपातिकको ४३ वटा सिट गरी १०७ वटा सिट रहेको छ । प्रत्यक्षतर्फको परिणाम करिब आइसकेको अवस्था छ । समानुपातिकतर्फको पूर्ण मतपरिणाम आउन अझै करिब एक सप्ताहसम्म कुर्नुपर्ने अवस्था छ । तर अहिले सम्मको समानुपातिक मतपरिणामको नतिजा हेर्दा कांग्रेस १ लाख ७४ हजार ४४ मत ल्याएको छ भने एमाले १ लाख ४९ हजार ९२० मत ल्याइ अग्रता छन् । अर्थात समानुपातिकमा पनि काँग्रेस र एमाले नै अधिक सिट ल्याउने देखिन्छ । मधेश केन्द्रित दल जसपा अहिलेसम्म १ लाख २२ हजार २५०, जनमत १ लाख ४४१, माओवादी केन्द्र ६६ हजार ४०५, नेकपा एस ४७ हजार ८२२, लोसपा ४५ हजार ६९६ मत मात्र ल्याउन सकेको छ । प्रत्यक्ष र समानुपातिकतर्फको सम्पन्न नहुँदै राति सुत्ने ओछ्यानदेखि चिया पसलसम्म प्रदेश सरकार गठनको विषयले चर्चा पाइरहेको छ ।

अर्थात आगामी प्रदेश सरकारको नेतृत्व कसले गर्ने ? कसरी दलहरुले सरकार बनाउने लगायतका विषयमा सर्वसधारणदेखि राजनीतिकर्मीले चासो लिएका छन् । अहिले जनता समाजवादी पार्टी (जसपा)को नेतृत्वमा मधेश प्रदेश सरकारमा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टी रहेका छन् । तत्कालीन जसपा विभाजित हुँदा लोसपा अलग भएपछि जसपाले कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र नेकपा एसलाई सरकारमा सामेल गरेका थिए । तर निर्वाचनमा सिटबाँडफाँटका विषयमा सत्तारुढ गठबन्धन दलसँग कुरा नमिलेपछि जसपा अध्यक्ष उपेन्द्र यादव नेकपा एमालेसंग गठबन्धन गरेर चुनावमा होमिए । तर अध्यक्ष यादवलाई एमालेसंगको चुनावी तालमेल फापेन । अन्ततः मधेश प्रदेश सरकारको नेतृत्वमा पनि गुमाउने अवस्थामा पुगेको छ । जसपा अध्यक्ष यादव एमालेसँग चुनावी तालमेल गरेपछि सत्तारुढ गठबन्धन दलका नेतृत्व गरिरहेका कांग्रेसका सभापति तथा प्रधानमन्त्री शेरवहादुर देउवा जसपाका मन्त्रीहरुलाई सरकारबाट हटाएका थिए । त्यसको प्रतिशोधमा जसपाका अध्यक्ष यादवको निर्देशनमा मधेश प्रदेशका मुख्यमन्त्री लालबाबु राउतले पनि कांग्रेसका तीन मन्त्रीलाई निर्वाचनको मुखमा हटाए । यसरी सत्तारुढ गठबन्धनबाट अलग भएका जसपालाई अहिलेको निर्वाचनको मत परिणामले मधेश प्रदेशमा पनि सरकारको नेतृत्व भन्दा पनि सरकार बनाउनमा पनि उनको भूमिका महत्वपूर्ण हुने अवस्थामा छैन । कारण समानुपातिकको मतगनामा पनि मधेश प्रदेशमा पनि नेपाली कांग्रेस र एमालेकै अग्रता देखिन्छ । त्यसपछि मधेशमा उदायको नयाँ शक्ति जनमत पार्टीको समानुपातिकमा अग्रता देखिन्छ । यसरी मधेश प्रदेश सरकार बनाउन कांग्रेस र एमालेको साथ र समर्थन आवश्यक हुन जान्छ । मधेश केन्द्रित दलहरुले अहिलेसम्म जितेको र अग्रता कायम गरेको सिटलाई आधार मानेर विशलेषण गर्ने हो भने जसपा, लोसपा र जनतम पार्टीको ५१ प्रतिशत सिट पाउन सक्ने अवस्था छैन । सत्तारुढ पाँच दलीय गठबन्धन ५१ प्रतिशत सिट ल्याउने सम्भावना प्रबल छ । फेरि एमाले जसपा गठबन्धनले पनि एक्लै चाहेको खण्डमा सरकारको लागि आवश्यक बहूमत ल्याउन सक्ने अवस्था छैन । तर जनमत पार्टी र स्वतन्त्रको सहयोगले सरकार बनाउने सक्ने सम्भावना खोज्न सकिन्छ । तर यी दुबै सर्तमा मधेश प्रदेशको नेतृत्व राष्ट्रिय पार्टी कांग्रेस वा एमाले नै पाउने छ । यसैबीच, प्रदेश सरकार गठनमा स्वतन्त्रको निर्वाचित सांसदको भूमिका महत्वपूर्ण हुने भएको छ । प्रत्यक्षतर्फको मतपरिणामलाई आधार मान्ने हो भने सत्तारुढ गठबन्धन दललाई पनि सरकार गठनको लागि आवश्यक बहुमत छैन । कांग्रेसको १२, लोसपाको अग्रता सहित ८, माओवादी केन्द्र र नेकपा एसको म त ल ा र्इ जोडदा २८ मात्र पुग्छ । सरकार बनाउन ५१ प्रतिशत सिट आवश्यक हुन्छ यस्तोमा प्रत्यक्षतर्फ मात्रै ३३ सिट चाहिन्छ । यस्तोमा सत्तारुढलाई सरकार बनाउन स्वतन्त्र वा जनमत पार्टीको सहयोग आवश्यक छ । त्यसैगरी, जसपा एमाले गठबन्धनको जसपाको ९ र एमालेको १ स्थानमा अग्रता सहित १४ गरी २५ हुन्छ । जसपा एमाले गठबन्धनले ६ सिटमा विजयी जनमतको समर्थनमा सरकार बनाउन सक्दैन ।

त्यसलाई पनि स्वतन्त्रको सहयोग आवश्यक पर्छ । प्रदेशमा बन्ने मिलीजुली सरकार केन्द्रको सरकार जस्तै अस्थिर रहने देखिन्छ । लालबाबु राउत नेतृत्वको सरकारले ६ पटकसम्म सरकार विस्तार गरे पनि मधेश प्रदेश सरकारको नेतृत्वमा गरिहे । तर अब गठन हुने सरकार लालबाबु नेतृत्वको सरकारको भन्दा कमजोर हुने राजनीतिक विश्लेषकहरुको भनाइ छ । तत्कालीन संघीय समाजवादी र राजपाको बलियो सरकार झण्डै तीन वर्षसम्म चलेको थियो । तर राष्ट्रिय राजनीतिमा उथलफुथल भएपछि त्यसको प्रभाव मधेश प्रदेश सरकारमा पनि पर्यो । नेकपा विभाजनको प्रभाव तत्कालीन जसपामा पनि पर्यो र जसपा विभाजित भएर लोसपा बन्दा प्रदेश सरकारमा कांग्रेस, माओवादी र नेकपा एसले प्रवेश पाए । प्रदेशको नाम र राजधानीको लागि चाहिने आवश्यक बहुमत नभएको र आफ्ना नेतृत्वको सरकारलाई बचाई राख्ने कांग्रेस, माओवादी र नेकपा एसलाई पनि सरकारमा ठाँउ दियो । राजनीतिक विशलेषक रोशन जनकपुरीले अहिलेको सिनारियोले मधेश प्रदेशमा पाँच दलीय गठबन्धनले प्रदेशमा सरकार बनाउन सक्ने अवस्था छ । तर त्यो पहिलाको जस्तो टिकाउन भने अवस्थामा रहदैन । कारण संघीय सरकार नै अस्थिर रहने अवस्थाको हुन्छ । फेरि, अर्को गठबन्धन एमाले जसपाले जनमत, स्वतन्त्र वा स–साना दलहरुलाई मिलाएर सरकार गठन गरेको खण्डमा त्यो झन कमजोर हुन्छ । यी दुबै कारणले अव गठन हुने प्रदेश सरकारको जग बलियो हुने सम्भावना कम रहेको उनको भनाइ छ । ‘फेरि एमाले जसपा चुनावी तालमेल गरे पनि यी दुबै दलबीचको सम्बन्ध बलियो हुन सके को छैन, उनले अगाडि भने,एमाले अध्यक्ष ओली जसपा अध्यक्ष यादवसँग चुनावी तालमेल गर्न हात त मिलायो तर दिल मिलाउन सकेनन्, जसको कारण जसपाको सहयोगले एमालेको केही सिट त मधेश प्रदेशमा थपियो तर जसपालाई एमालेसंगको चुनावी तालमेल फापेन । ’ ‘अन्तर्घात एमाले जसपा गठबन्धनबीच मात्र नभइ सत्तारुढ गठबन्धन दलबीच पनि भएको हो,उनले अगाडि भने,‘जनमत पार्टीको मधेशमा नयाँ शक्तिको रुपमा उदय हुनु भनेको विभिन्न कारणहरु मध्ये कांग्रेस र एमालेको सहयोग पनि एक हो । गठबन्धनको हिसाबले जहाँ कांग्रेसको मत लोसपामा र एमालेको मत जसपामा पर्नुपर्नेमा जनमतमा गयो, जनमतका हारेका उम्मेदवारहरुले पनि राम्रो मत ल्याएको अवस्था छ, त्यो कहाँबाट आएको होला ? गठबन्धन भित्रमा पनि व्यापक असन्तुष्टि देखिएकोले अव गठन हुने सरकारले त्यहि सेरोफेरोको हुने निश्चित छ ।’ तत्काल सत्तारुढ गठबन्धनकै मधेश प्रदेशमा सरकार बन्ने सम्भावना रहेको उनले बताए ।