वीरगंज । सन् २००६ देखि आजको दिनलाई विश्व मधुमेह दिवसका रुपमा संयुक्त राष्ट्रसंघले पनि आधिकारिकता दिन थालेको हो ।
मधुमेह दिवस १४ नोभेम्बरमा मान्न थालिएको चाहिँ यसको उपचारमा अहिलेसम्म सबैभन्दा प्रभावकारी देखिएको इन्सुलिनको आविष्कार गरेका सर फ्रेड्रिक बान्टिङको जन्मदिन पनि १४ नोभेम्बरमा नै भएकाले हो । सर बान्टिङ र चाल्र्स बेस्टले सन् १९२२ मा पहिलो पटक संयुक्त रुपमा मधुमेह वा डायबेटिजको उपचारका लागि इन्सुलिनको आविष्कार गरेका थिए ।यो वर्ष अर्थात् सन् २०२१ का लागि विश्व मधुमेह दिवसको नारा चाहिँ ‘एक्सेस टु डायबेटिज केयर’ रहेको छ । अर्थात्, मधुमेह उपचारमा पहुँच ।जीवनशैली र वंशानुगत कारणले वर्षेनी विश्वभर लाखौँ मानिसहरु मधुमेहको शिकार बनिरहेका छन् ।

अहिले मधुमेह वा डायबेटिजको उपचार नेपालमा पनि सहज बन्न थालिसकेको छ । त्यसैले समयमा नै मधुमेहको पहिचान गरेर उपचार गर्ने हो भने हामीले पछि गम्भीर समस्याहरुबाट प्रताडित हुनु पर्दैन ।आउनुहोस्, आज हाम्रो पात्रोमा पनि हामी मधुमेहबारे आधारभूत विषयमा छलफल गरौँ । यो सामग्री तयार पार्न हामीले विभिन्न चिकित्सकको सुझाव र सल्लाह लिएका छौँ ।मधुमेह वा डायबेटिजलाई हामीले बोलीचालीको भाषामा चिनी रोग वा सुगर पनि भनिरहेका हुन्छौँ ।विश्वमा अहिले ४६ करोडभन्दा बढी मानिसमा यो रोग देखिएको छ । नेपालमा पनि ८ प्रतिशतसम्म मानिसमा डायबेटिज भएको हुनसक्ने अनुमान भएको छ । चिकित्सकहरुले डायबेटिज हुने सबैभन्दा जिम्मेवार कारणलाई हाम्रो जीवनशैली मान्छन् ।डायबेटिज दुई प्रकारका हुन्छन् । टाइप वान डायबेटिज र टाइप टु डायबेटिज ।

हाम्रो प्यान्क्रियाजका कोषहरु भत्किएर इन्सुलिन उत्पादन हुन नसक्दा हुने डायबेटिज वा मधुमेहलाई टाइप वान डायबेटिज भनिन्छ । यो विशेषतः बच्चाहरुमा देखिन्छ । तर, यसको अर्थ अरु उमेर समूहका मानिसहरुमा यो हुँदैन भन्ने होइन । यसको एक मात्र उपचार इन्सुलिन दिनु हो ।अब कुराकानी गरौँ, दोस्रो प्रकारको मधुमेहबारे । यो अहिले नेपालमा वा विश्वका मानिसहरुमा देखिने सबैभन्दा कमन डायबेटिज हो । जुनसुकै उमेर समूहका मानिसमा पनि यो मधुमेह देखिन सक्छ । यसलाई चिकित्सकीय भाषामा टाइप टु डायबेटिज भनिन्छ ।हाम्रो प्यान्क्रियाजले उत्पादन गर्ने इन्सुलिनलाई हाम्रो शरीरले सही प्रयोग नगर्दा यो डायबेटिज हुन्छ ।हाम्रो शरीरमा आवश्यक ‘सुगर’को सही सन्तुलन नहुँदा यस्तो हुन्छ । हामीलाई केही काम गर्ने शक्ति वा ऊर्जाका लागि पनि सुगरको आवश्यकता हुन्छ । तर, शरीरमा यसको सही वितरण नहुँदा समस्या निम्तिन्छ ।यो डायबेटिज हुने प्रमुख कारण चाहिँ मोटोपना हो । अहिले विश्वभर मानिसहरुमा मोटोपनाको चिन्ता देखिन थालेको छ । अहिले देखिएको डायबेटिजको मुख्य कारक पनि मोटोपना भएको विभिन्न अध्ययन तथा अनुसन्धानहरुले देखाएका छन् ।

आधुनिक हुने नाममा हामीले गर्ने हेलचक्र्याइँका कारण पनि हामी डायबेटिजको शिकार हुने सम्भावना बढ्दै गएको छ । डायबेटिजको अर्को कारण हो, तनाव लिनु वा स्ट्रेस ।त्यस्तै, उच्च रक्तचाप भएका र कोलेस्ट्रोरेल बढी हुँदा पनि मधुमेहको समस्या देखिएको छ । त्यस्तै, वंशानुगत रुपमा पनि मधुमेह सर्न सक्छ ।मधुमेह कुनै ठूलो रोग नभएको पछिल्लो उपचार पद्धतिले पनि प्रमाणित गरिसकेको छ । यसलाई समयमा नै उपचार गर्ने हो भने यसबाट हामीले छुटकारा पाउन सकिन्छ ।त्यसो त समय समयमा हामीले रगत जाँच गरेर समयमा नै यसको उपचार गर्ने हो भने यसलाई नियन्त्रणमा लिन त्यति सजिलो छैन । प्रिडायबेटिज भएको थाहा पाउँदा नै हामीले शरीरको तौल घटाउने हो भने विश्वभर भएका अनुसन्धानबाट के प्रमाणित भएको छ भने हामीलाई मधुमेह नै हुँदैन ।प्रिडायबेटिज थाहा पाएपछि शरीरको तौल ७ प्रतिशत घटाएकाहरुलाई नै डायबेटिजको सम्भावना निकै कम भएको अध्ययनहरुले प्रमाणित गरेका छन् ।

यसको अर्थ हो, डायबेटिजबाट बच्न सबैभन्दा पहिले हामीले शरीरको तौललाई सन्तुलनमा राख्नु पर्ने हुन्छ ।डायबेटिजको डर पनि हुने तर हामीले बजारमा पाइने जंक फुड, रक्सी तथा चुरोट पनि नछोड्ने हो भने मधुमेह सन्तुलनमा आउन निकै गाह्रो हुन्छ । त्यसो त धेरै जंक फुड खाने, चुरोट र रक्सी सेवन धेरै गर्नेहरुको हृदयघातको सम्भावना पनि बढी हुन्छ । त्यसैले पनि मधुमेह नियन्त्रणमा ल्याउन चाहनेहरुले पनि यस्ता बानी तत्काल त्याग्नु पर्छ ।मधुमेह नियन्त्रणका लागि हामीले हाम्रो खानामा पनि विशेष ध्यान दिनु पर्ने हुन्छ । मधुमेह भएका मानिसहरुले त खानामा विशेष ध्यान दिनु पर्छ । डायबेटिज भएको प्रमाणित भयो भने धूमपान र मध्यपान गर्नै हुँदैन ।सबैभन्दा पहिले हामीले प्रोसेस्ड खानेकुरा खाने बानीलाई कम गर्नुपर्छ । बजारको प्रोसेस्ड खानेकुरा भन्दा घरमा पकाइएका पौष्टिक तथा ताजा खानेकुराले हामीलाई स्वास्थ्य राख्न आवश्यक हुन्छ ।डायबेटिज भइसकेको प्रमाणित भएमा खाने कुरामा हामीले सकेसम्म काब्रोहाइड्रेट खानु हुँदैन । जस्तो कि हामीले दैनिक खाने भातमा काइब्रोहाइड्रेट निकै धेरै हुन्छ । अनि योसँगै हामीले खाने तरकारीमा आलु राखिएको छ भने त यो झन् खतरानक हुन्छ ।

मधुमेह भएका मानिसहरुले पनि दैनिक एक पटक भात खाँदा त हुने चिकित्सकहरुले बताउँछन् । तर, यसका लागि पहिले चिकित्सकीय सल्लाह लिनु पर्ने उनीहरु बताउँछन् । त्यस्तै, फलफूललाई प्राथमिकतामा राखे पनि मधुमेह हुनेहरुले क्यान जुसहरु खानै नहुने बताउँछन् । त्यस्तै, डायबेटिज हुनेहरुले रातो मासु खानै नहुने पनि चिकित्सकहरुले सुझाव दिन्छन् ।मधुमेह समयमा नै थाहा भयो र यसलाई नियन्त्रणमा लिन सकियो भने यसका कारण हुनसक्ने विभिन्न गम्भीर रोगबाट बच्न सकिन्छ । मिर्गौला, कलेजो, मुटु, आँखालगायतका हाम्रा महत्त्वपूर्ण अंगमा ठूलो असर गर्न सक्ने भएकाले मधुमेहबाट समयमा नै बचौँ । यसका लागि समयमा नै चिकित्सकसँग सल्लाह गरौँ ।समय समयमा आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षण गर्नु होला, मधुमेह र अन्य रोगबारे समयमा नै थाहा भयो भने यस्ता रोगहरुको उपचार सम्भव छ ।विश्व मधुमेह दिवसको अवसरमा वीरगंज संजालको तर्फबाट तपाईंहरुलाई सुस्वास्थ्यको कामना ।