वीरगंज | सरकारी स्वामित्वको दुग्ध विकास संस्थान (डीडीसी) ले किसानबाट संकलन गरेको दूधको पैसा साढे दुई महिनादेखि रोकेको छ । लकडाउनका बेला दूध, बटर बिक्री नभएर भुक्तानी नगरेको डीडीसीले बजार सहज हुँदासमेत तिर्न आनाकानी गरिरहेको छ । उसले भदौ मसान्तकै पैसा किसानलाई तिरेको छैन ।‘स्टकमा रहेको पाउडर दूध र बटर बिक्री नभएको भन्दै डीडीसीले कृषि मन्त्रालयमार्फत अर्थ मन्त्रालयबाट करिब २० करोड ऋण लिए पनि किसानले अझै पाएनन्,’ राष्ट्रिय कृषक समूह महासंघ नेपालका अध्यक्ष नवराज बस्नेतले भने, ‘ऋण लिएर समयमै भुक्तानी गर्ने भनिए पनि किसानले अझै पाएका छैनन् ।’

अब किसानलाई ४/५ किस्ता तिर्न बाँकी रहेको डीडीसीका महाप्रबन्धक रुद्र पौडेलले बताए । ‘चितवन, विराटरनगर, लुम्बिनीलगायत क्षेत्रका किसानलाई भुक्तानी दिन बाँकी छ । केही क्षेत्रमा भदौ मसान्त र केहीमा असोज १५ सम्मको भुक्तानी बाँकी छ,’ पौडेलले भने, ‘अब धेरै बाँकी छैन । बिक्रीसँगै भुक्तानी पनि भइरहेको छ ।’ किसानलाई भुक्तानी गर्न नसकेपछि डीडीसीले गत साउनमा २० करोड रुपैयाँ ऋण लिएको थियो । अर्थले ऋण स्वीकृत गरिदिएपछि करिब ४५ करोड भुक्तानी गरेको पौडेलले बताए ।

औपचारिक रूपमा बिक्री हुने कुल मागको २५ देखि ३० प्रतिशत डीडीसीले धान्दै आएको छ । डीडीसीले करिब १२ सय दुग्ध उत्पादक सहकारीमार्फत दूध संकलन गर्छ । तिनमा करिब २ लाख किसान परिवारको संलग्नता छ । निजी डेरीसहित भने करिब ६ लाख किसान प्रत्यक्ष संलग्न छन् । यसमध्ये नेपाल डेरी उद्योग संघ र नेपाल डेरी एसोसिएसनले करिब ४ लाख किसानबाट दूध संकलन गरिरहेको नेपाल डेरी एसोसिएसनका अध्यक्ष राधाकृष्ण सापकोटाले जानकारी दिए । लकडाउनमा भुक्तानी गर्न नसके पनि अहिले धेरैले भुक्तानी दिइसकेका छन् ।

‘सामान्यतः महिनामा दुई पटक (१५/१५ दिनमा) भुक्तानी गर्ने चलन छ । किसानलाई अब १५ दिनको तिर्न बाँकी होला । दुग्धवस्तु स्टक नभएका बेला किसानलाई भुक्तानी गर्न समस्या हुँदैन,’ उनले भने, ‘लकडाउनमा सबैसँग स्टक थियो । त्यसैले समयमै भुक्तानी गर्न सकेनन्, अहिले स्टक छैन, भुक्तानी पनि भएको छ ।’ नेपाल डेरी उद्योग संघका अध्यक्ष राजकुमार दाहालले पनि एकाध डेरीबाहेक सबैले किसानको भुक्तानी गरेको जानकारी दिए । ‘पछिल्लो समय निजी डेरीले तिरेका छन् । केहीको नियत नै हुन्छ, एकाधबाहेक सबैले समयमै भुक्तानी गरेका छन्,’ उनले भने ।