काठमाडौं | कोरोना (कोभिड-१९) भाइरस संक्रमण नियन्त्रण र रोकथामका लागि बनाइएका अधिकांश क्वारेन्टाइनहरू बस्न लायक नै नरहेको र सरकारले तोकेका आधारभूत मापदण्ड समेत पुरा नगरेको पाइएको छ। क्वारेन्टाइन र आइसोलसनमा बस्दा उल्टै ज्यान जाने जोखिम बढेपछि त्यहाँबाट मानिसहरू भाग्न थालेका छन्। अधिकांश स्थानमा विद्यालयलाई क्वारेन्टाइन र आइसोलेसनस्थल बनाइएको छ। तर आवश्यक पूर्वाधार र मापदण्ड कायम गरिएको छैन।
यस्तो छ मापदण्ड सरकारले बनाएको मापदण्डअनुसार क्वारेन्टाइनमा शौचालयसहितको कोठा, त्यो नभएमा प्रतिकोठा अधिकतम ३ जनाका दरले ६ जनाका लागि एउटा साझा शौचालय र स्नान गृह भएको, विद्युत तथा पानीको राम्रो सुविधा भएको हुनुपर्छ। मुख्य गरी कोठाको व्यवस्थापन गर्दा प्रतिव्यक्ति ७५ वर्ग फिटको स्थान वा एक खाटदेखि अर्को खाटको बीचमा न्यूनतम दूरी ३ दशमलव ५ फिट हुनुपर्ने भनिएको छ। क्वारेन्टाइनस्थलमा स्वास्थ्य सामग्रीसहित हरेक १०० जनाका लागि एकजना मेडिकल अधिकृत, एकजना स्वास्थ्य परिचारिका, एकजना प्यारामेडिक र ल्याब टेक्निसियन हुनुपर्नेछ।
चौबीसै घण्टा एम्बुलेन्स पनि व्यवस्था गनुपर्ने मापदण्डमा उल्लेख छ। स्थानीय सरकारलाई सकस कागजमा निकै राम्रो योजना बनाएको सरकारले कार्यान्वयनमा कति हेल्चेक्य्राईं गरिरहेको छ भन्ने बुझ्न अर्घाखाँचीको भूमिकास्थान नगरपालिकाका क्वारेन्टाइन हेरे पुग्छ। त्यहाँ अहिलेसम्म ७१ जना संक्रमित भेटिएका छन्। यो जिल्लामै संक्रमणको उच्च जोखिमयुक्त क्षेत्र हो। यहाँ क्वारेन्टाइन निर्माण गर्न प्रदेशबाट १५ लाख रुपैयाँ आएको, तर यो रकमले क्वारेन्टाइनमा मापदण्डअनुसारकै पूर्वाधार निर्माण गर्नै नसकिएको नगरपालिकाका मेयर रेशम थापाले बताए। प्रदेश र संघीय सरकारले कुनै पनि हिसाबले सहयोग नगरेको थापाको गुनासो छ। ‘विकास बजेट नै निकालेर महामारी नियन्त्रणमा खर्च गरेका छौं, आउँदो बजेटमा समायोजन गर्नुपर्छ,’ थापाले भने, ‘निर्णय गरेर मात्र कोरोना महामारी नियन्त्रण हुँदैन, व्यवस्थापनमा पनि गम्भीर हुन जरुरी छ।’ कोरोनाबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित जिल्लामध्ये बर्दिया पनि एक हो।
जिल्लाको बडियापाल गाउँपालिकामा हाल ४६ जना कोरोना संक्रमित रहेका छन्। सो क्षेत्रमा बनाइएका क्वारेन्टाइनमा अहिले २६५ जना रहेको प्रशासकीय अधिकृत अर्जुन सुवेदीले जानकारी दिए। ८ वटा क्वारेन्टाइनमा रहेका १ हजार २५ जना मध्ये अधिकांशलाई आरडिटी गरिएको र आरडिटी नेगेटिभ आउनेलाई घर पठाइएको उनले जानकारी दिए। आरडिटी पोजिटिभ आएकाको पीसीआर परीक्षण गरिएको छ। सरकारले कागजी मापदण्ड बनाउने, तर व्यवहारमा कार्यान्वयन नगर्दा यहाँ पनि व्यवस्थापनमा निकै सकस परेको छ। सुवेदी भन्छन्, ‘कागजमा सीमित पार्ने मापदण्ड बनाएर केन्द्र र प्रदेश सरकारले यो संकटको पार लगाउन सक्दैन, विद्यालयमा क्वारेन्टाइन निर्माण गरिएको छ, संक्रमित राख्न आवश्यक पूर्वाधार छैन, प्रदेशले आजसम्म १० लाख रुपैयाँ उपलब्ध गराएको छ, स्रोतसाधन अभाव भएपछि अहिले कोषबाट रकम निकालेर काम गरिरहनु परेको छ।’ रौतहटको राजपुर नगरपालिकामा हाल २७४ जना संक्रमित छन्। यो समाचार तयार पार्दासम्म त्यहाँ २५६ जना रिपोर्टको आउन बाँकी छ। राजपुर नगरपालिका स्वास्थ स्वयंसेवक रविन्द्र झाका अनुसार त्यहाँ संक्रमण पुष्टि भएकालाई विभिन्न स्थान रहेका क्वारेन्टाइन र आइसोलेसनमा राखिएको छ।
झाका अनुसार राजापुरको आइसोलेसन र क्वारेन्टाइनमा रहेका व्यक्तिहरूलाई प्रतिव्यक्तिलाई तन्ना, डसना, झुल, ब्रस, मञ्जन, सेनिटाइजर उपलब्ध गराइएको छ। हालसम्म क्वारेन्टाइनमा लगभग ३ हजार ४२० जना बसेपनि अहिले रिपोर्ट आउन बाँकी २५६ जना नयाँ १५७ जना रहेका छन्। हालसम्म ८७ जनाले कोरोनालाई जितेर घर फर्किसकेका छन्। नारायण नगरपालिका दैलेख पनि कोरोना संक्रमण उच्च रहेको क्षेत्र हो। हालसम्म भेटिएका संक्रमितमध्ये ३४ जना निको भइसकेका छन्। नगरपालिकाका प्रशासकीय अधिकृत छविलाल विश्वकर्माले नगरपालिकाभित्र २१ वटा क्वारेन्टाइन र ३ वटा स्पेशेफिक आइसोलेसन निर्माण गरेको बताए। कोरोना संक्रमितहरुलाई हाल ५ वटा विद्यालयमा राखिएको छ।
हरेक ठाउँमा १ जना जनप्रतिनिधि, २ जना सरकारी कर्मचारी, अवस्था हेरेर ३ देखि ६ जनासम्म स्वास्थ्य स्वयंसेवक राखिएको छ। विश्वकर्माले पनि स्थानीय श्रोत र साधनबाट नै काम गरिरहनु परेको छ। विभिन्न विकास बजेटको रकम निकालेर कोरोना संक्रमितहरुको लागी खर्च गरेपनि यो अपुग रहेको बताए। उनले भने, ‘हामीले जति सक्छौं : प्रयास जारी छ, केन्द्र र प्रदेशले यसलाई गम्भीर ढंगले हेर्न जरुरी छ।’ नेपालमा रसुवाबाहेक ७६ वटा जिल्लामा कोरोना संक्रमण फैलिसकेको छ। हालसम्म ९ हजार ५६१ जना संक्रमित भेटिएका छन्। स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार हालसम्म पीसीआर विधिबाट १ लाख ८१ हजार ३७१ जनाको परीक्षण भएको छ। आरडिटी विधिबाट २ लाख ६८ हजार १०३ जनाको परीक्षण भएको छ। अहिले देशभरीका क्वारेन्टिनमा ९० हजार ७ सय ३० जना रहेका छन्। ७ हजार ७८९ जनालाई विभिन्न अस्पतालका आइसोलेसनमा राखेर उपचार गरिँदैछ। अहिलेसम्म २ हजार १४२ जनाले कोरोना संक्रमण जितेर घर फर्किएका छन्। नेपालमा तराई र त्यसपछि पहाडका जिल्ला कोरोना संक्रमणबाट बढी प्रभावित छन्।
