काठमाडौं । राजधानीमा आयोजित पोषणसेवा विस्तार अभियान सम्बन्धी विश्व सम्मेलन, २०१९ सम्पन्न भएको छ । कात्तिक १८ गते सुरु भएको चारदिने सम्मेलन ‘काठमाडौं घोषणा–पत्र’ जारी गर्दै सकिएको हो ।

सम्मेलन संयुक्त राष्ट्र संघको पहल र सदस्य राष्ट्रहरूको नेतृत्वमा सन् २०१० बाट सुरूवात भएको पोषण सेवा विस्तार अभियान स्केलिङ अप न्युट्रिसन (सन)को पाँचौं विश्व सम्मेलन हो । सम्मेलन एशियामा पहिलो पटक नेपाल सरकार र सन मुभमेन्टको सहकार्यमा आयोजना गरिएको हो ।

यस विश्व सम्मेलनमा ७३ राष्ट्रबाट सहभागिता रहेको थियो भने स्रोत व्यक्ति, साझेदार, पर्यवेक्षक र स्वयंसेवक गरी विश्वका विभिन्न १०१ देशबाट गरी करिव १ हजार २ सय जनाको सहभागिता रहेको थियो । सम्मेलन अवधिभर ४ वटा पूर्णसत्र (प्लेनरी) र २५ वटा कार्यशाला सञ्चालन भएका थिए । नेपालको तर्फबाट यस सम्मेलनमा संघीय तथा प्रदेश सरकारका उच्चपदस्थ पदाधिकारीहरू, सम्बन्धित मन्त्रालय तथा विभागका प्रमुख तथा प्रतिनिधिहरू, स्थानीय सरकारका प्रमुख तथा प्रतिनिधिहरू, विकास साझेदार, प्राज्ञिक समुह, निजी क्षेत्र तथा पोषण अभियन्ता लगायत प्रतिनिधिहरूको सहभागिता रहेको थियो ।

सन अभियानको काठमाडौं भेलामा सहभागी सदस्य राष्ट्रले चार विषयमा १८ प्रतिवद्धता व्यक्त गरेका छन् । जसमा पोषणको विषयलाई नीगित व्यवस्थामा अंगीकार गर्ने, पोषणको विषय हरेक व्यक्तिको सरोकारको विषय बनाउने, विश्वव्यापी चुनौतिलाई बहुक्षेत्रीय कारबाही गर्ने तथा समानता र सशक्तिकरणमा कसैलाई पछि नछाड्ने विषय रहेका छन् ।

‘मानवजाति र पृथ्वी दुवैका लागि पोषण’ नारा रहेको यस विश्व सम्मेलनको अन्तिम तथा चौथो दिनको समापन कार्यक्रममा नेपालका लागि जापानका राजदुत मासामिचि साइगोलाई ‘काठमाडौं घोषणा–पत्र’हस्तान्तरण गरिएको थियो । सन् २०२० मा जापान सरकारको आयोजनामा टोकियोमा न्युट्रिसन फर ग्रोथ नाम सम्मेलन हुँदै छ ।

समापन कार्यक्रममा उपप्रधानमन्त्री एवम् स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री उपेन्द्र यादवले नेपालको संविधानले स्वास्थ्य सम्बन्धी अधिकारलाई मौलिक हकका रूपमा स्थापित गर्नुका साथै संवैधानिक अधिकारलाई कार्यान्वयनमा उतार्न सरकारद्वारा आवश्यक नीतिगत, कानूनी तथा सेवा प्रदायक संरचनाहरु निर्माण गरिएको बताए । उनले भने, “शिशु तथा मातृ स्वास्थ्यलाई केन्द्रमा राखेर पोषणलाई सुदृढ गर्न वहुक्षेत्रीय पोषण योजना कार्यान्वयनमा ल्याएका छौं । खाद्य सुरक्षा एवम् खाद्य सम्प्रभुता सम्बन्धी ऐन र प्रजनन स्वास्थ्य सम्बन्धी ऐनले पनि पोषणलाई पनि उच्च प्राथमिकतामा राखेका छौं ।” यस विश्व सम्मेलनले विभिन्न मुलुकहरूका बीचमा अनुभव आदानप्रदान तथा असल अभ्यासबाट सिक्ने अवसर प्रदान गरेको र पोषण संवेदनशील तथा पोषणलक्षित रणनीतिक दृष्टिकोण सहितको उच्च राजनैतिक प्रतिवद्धता व्यक्त गर्ने अवसर समेत प्रदान गरेको उनको भनाइ छ ।

यसैगरी अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाले सरकारका प्राथमिकताका बारेमा यस विश्व सम्मेलनलाई बताउने अवसर प्रदान गरेको दाबी गरे । पोषण सम्बन्धी यस अभियानको महत्व दिगो विकासका लक्ष्यसँग जोड्दै यी दुवै अभियानका बीच अनोन्याश्रित सम्बन्ध रहेको हुँदा सँगसगै अघि बढाउनु पर्नेमा खतिवडाको जोड छ । उनले यस अभियानमा निजी क्षेत्रलाई पनि नाफामुखि सोचबाट माथि उठेर समाजप्रतिको जिम्मेवारी बोध गर्दै सेवामुखी हिसाबले पोषणसँग सम्बन्धित अभियानमा सहकार्यका लागि आह्वान समेत गरे । खतिवडाले भने, “यस अवसरमा सबै नागरिकहरू, विशेष गरी बालबालिका एवम् किशोरकिशोरीहरूको पोषण आवश्यकता सुनिश्चित गर्न राष्ट्रिय लगानी बढाउँदै लैजानु पर्नेछ ।” क्षेत्रीय विशेषता एवम् आवश्यकता सम्बोधन गर्न सहयोग एवम् सहकार्य गर्नुपर्ने र यसका लागि आवश्यक पर्ने प्रावधिक एवम् आर्थिक सहायताका लागि दातृ निकाय एवम् विकास साझेदारहरूलाई समेत सहयोग बढाउन खतिवडाको अनुरोध छ ।

समापन सत्रको संयोजन गरेकी संयुक्त राष्ट्र संघका सहायक महासचिव एवम् सन अभियानकी संयोजक गेर्डा भल्बर्गले यस विश्व सम्मेलनमा गरिएका प्रतिवद्धताहरू एवम् सिकाईहरूलाई आ–आफ्नो  राष्ट्र एवम् कार्यस्थलमा कार्यान्वयनमा लैजान अनुरोध गरिन् ।